Od lat w toku ana­liz i wdro­żeń za każ­dym razem mam do czy­nie­nia z tym, że dana (ana­li­zo­wa­na prze­ze mnie) fir­ma coś two­rzy, komuś to sprze­da­je, od kogoś coś kupu­je. Że fir­ma ta funk­cjo­nu­je w śro­do­wi­sku praw­nym kon­kret­ne­go kra­ju. Że ma kon­ku­ren­cję. Że pra­cu­ją w niej ludzie, że otrzy­mu­ją wyna­gro­dze­nie, że ci ludzie za to wyna­gro­dze­nie coś kupu­ją w innej fir­mie, itd. Środowisko fir­my to tak­że okre­ślo­ny sys­tem, Państwo to sys­tem nad­rzęd­ny. Okazuje się, a wiem o tym od daw­na, że teo­ria sys­te­mów jest wyko­rzy­sty­wa­na jako pod­sta­wo­we narzę­dzie w ekonomii.

Czym jest ta ekonomia?

eko­no­mia ?nauka o pra­wach rzą­dzą­cych pro­duk­cją, wymia­ną i podzia­łem dóbr w spo­łe­czeń­stwie; też: nauka o racjo­nal­nym gospo­da­ro­wa­niu? (źr Źródło: eko­no­mia – Słowniki PWN)

Jak widać, sło­wo poja­wia­ją­ce się każ­de­go dnia na set­kach stron gazet, blo­gów, por­ta­li spo­łecz­no­ścio­wych, jest ​„zwy­kłym” a nie magicz­nym sło­wem, a wie­dza za zakre­su eko­no­mii to nic inne­go jak wie­dza z zakres teo­rii sys­te­mów uzu­peł­nio­na zna­jo­mo­ścią (rozu­mie­niem) logi­ki i mecha­ni­zmów wymia­ny dóbr wytwa­rza­nych przez człowieka.

W WIKI można

Prawa eko­no­micz­ne ? wza­jem­ne wię­zi mię­dzy istot­ny­mi cecha­mi róż­nych zja­wisk eko­no­micz­nych mają­ce cha­rak­ter ogól­ny, koniecz­ny, nie­przy­pad­ko­wy i sto­sun­ko­wo trwa­ły. Rodzaje praw ekonomicznych:

1. pra­wa przy­czy­no­we (przy­czy­no­wo-skut­ko­we), ozna­cza­ją, że po zda­rze­niu A nastę­pu­je zda­rze­nie B, przy czym A jest przy­czy­ną a B jest skutkiem
2. pra­wa funk­cjo­nal­ne, wystę­pu­ją pomię­dzy ilo­ścio­wo wymier­ny­mi kate­go­ria­mi np. popyt jest funk­cją ceny, podaż też jest funk­cją ceny.
3. pra­wa współ­ist­nie­nia, czy­li łącz­ne np. pra­wo popy­tu i podaży
4. postę­po­wa­nia ludzi, oddzia­łu­ję na bodź­ce ekonomiczne
5. splo­tu dzia­łań ludz­kich, wymia­na rezul­ta­tów swo­jej działalności
6. tech­nicz­no-bilan­so­we, czy­li rela­cje nakła­dów i wyni­ków zde­ter­mi­no­wa­ne okre­ślo­ną techniką

Źródło: Prawa eko­no­micz­ne ? Wikipedia, wol­na encyklopedia

Jednak ta sama WIKI pisze:

Ekonomia ? nauka spo­łecz­na ana­li­zu­ją­ca oraz opi­su­ją­ca pro­duk­cję, dys­try­bu­cję oraz kon­sump­cję dóbr. Nie jest nauką ści­słą, lecz posłu­gu­je się apa­ra­tem mate­ma­tycz­nym (głów­nie meto­dy ilo­ścio­we). Słowo ?eko­no­mia? wywo­dzi się z języ­ka grec­kie­go ????????? i tłu­ma­czy się jako ????? (oikos), co zna­czy ​„dom” i ????? (nomos), czy­li ​„pra­wo, regu­ła”. Starożytni Grecy sto­so­wa­li tę defi­ni­cję do okre­śla­nia efek­tyw­nych zasad funk­cjo­no­wa­nia gospo­dar­stwa domowego.

Słownik języ­ka pol­skie­go potwierdza:

eko­no­mia ?nauka o pra­wach rzą­dzą­cych pro­duk­cją, wymia­ną i podzia­łem dóbr w spo­łe­czeń­stwie; też: nauka o racjo­nal­nym gospodarowaniu?

Sprawdzałem w wie­lu innych źró­dłach (ach te moje pół­ki z książ­ka­mi), cytu­je jed­nak źró­dła łatwo dostęp­ne w inter­ne­cie z uwa­gi na łatwość ope­ra­cji copy-paste ;). Najważniejsze jest tu jed­nak to, że ​„te defi­ni­cje takie są”.

Wbrew pozo­rom praw eko­no­mii nie jest wie­le, powy­żej wska­za­no na nie. Czy to – eko­no­mia – jest pro­ste? Tak. Czy orga­ni­za­cja jaką jest fir­ma czy cały nasz kraj, są pro­ste? Nie, są bar­dzo zło­żo­ne a dzię­ki temu w zasa­dzie nie prze­wi­dy­wal­ne. A nauka? Nauka wyja­śnia ale fakt, że coś zro­zu­mie­my nie zawsze ozna­cza, że może­my prze­wi­dzieć: pew­ne sys­te­my są tak zło­żo­ne, że pozna­nie wszyst­kich warian­tów reak­cji na dany bodziec, oraz praw­do­po­do­bieństw zaj­ścia każ­de­go z nich, może być w obec­nych warun­kach (moc obli­cze­nio­wa) nie moż­li­we do wyko­na­nia. pro­sty sys­te­mem prze­wi­dy­wal­nym w 100% jest zegar, zło­żo­nym na tyle by prze­wi­dy­wa­nie było nie­mal­że nie­moż­li­we jest atmos­fe­ra Ziemi (prze­wi­dy­wa­nie pogo­dy) co zgrab­nie opi­sał Popper w meta­fo­rze [[chmu­ry i zegary]].

Najważniejsze są jed­nak cechy praw ekonomicznych:

1. obiek­tyw­ny cha­rak­ter praw eko­no­micz­nych; są nie­za­leż­ne od pod­mio­tu, od świadomości.
2. sto­cha­stycz­ny, czy­li sta­ty­stycz­ny cha­rak­ter praw pole­ga na tym, że prze­ja­wia­ją się w dużej licz­bie zja­wisk, a w poszcze­gól­nych poje­dyn­czych mogą być odstępstwa.
3. histo­rycz­ny ? ogra­ni­czo­ne są warun­ka­mi i cza­sem ? doty­czą kon­kret­ne­go warunku

(Źródło: Prawa eko­no­micz­ne ? Wikipedia, wol­na ency­klo­pe­dia)

Obiektywne czy­li nie pod­le­ga­ją ​„kształ­to­wa­niu”. Są sto­cha­stycz­ne czy­li prze­wi­dy­wa­nie skut­ków (reak­cji na bodziec) ma sens dla odpo­wied­nio dużych sys­te­mów (np. raczej nie dla poje­dyn­czych osób), sys­tem taki i jego zacho­wa­nie, ma cha­rak­ter sto­cha­stycz­ny (okre­ślo­ne praw­do­po­do­bień­stwo). Historyczne czy­li moż­li­we jest (zna­my regu­ły) wyja­śnie­nie tego co zaszło.

Systemy eko­no­micz­ne nale­żą do tych raczej ​„nie­prze­wi­dy­wal­nych”. Owszem, moż­na świa­do­mie (ze zro­zu­mie­niem) wpły­wać na nie, ale raczej nie zawsze nasze prze­wi­dy­wa­nia się spraw­dzą, ale zawsze (pra­wie ;)) to co się sta­nie będzie moż­li­we do wyja­śnie­nia, jeże­li nie to mamy kolej­ne wyzwanie :).

Napisałem ten arty­kuł jako zapo­wiedź tego, że będę pisał od cza­su do cza­su o eko­no­mii bo przed­się­bior­stwa, orga­ni­za­cje, my wszy­scy, tkwi­my w jakimś sys­te­mie eko­no­micz­nym. Systemy infor­ma­tycz­ne i sys­te­my infor­ma­cyj­ne to fascy­nu­ją­ca dzie­dzi­na, sys­te­my te są czę­ścią sys­te­mu eko­no­micz­ne­go w jakim funk­cjo­nu­ją, lub będą funk­cjo­no­wa­ły jako pla­no­wa­ne do wdro­że­nia. To powo­du­je, że pla­no­wa­nie takich wdro­żeń powin­no być – dla zmi­ni­ma­li­zo­wa­nia ryzy­ka poraż­ki – robio­ne świa­do­mie i ze zro­zu­mie­niem. Ekonomia zawsze sta­no­wi kon­tekst wdra­ża­nych sys­te­mów ERP i innych, sko­ro tak nie moż­na nie brać jej pod uwa­gę w toku ana­liz z nimi zwią­za­nych. Do tej pory rzad­ko poru­sza­łem ten temat w swo­ich postach (np. man­da­ty w Poznaniu), ale przy­szła pora i na to.