Nieco ponad rok temu opi­sy­wa­łem sytu­ację, w któ­rej pewien doświad­czo­ny ana­li­tyk narze­kał, że pra­cow­ni­cy jego klien­tów nie potra­fią mu powie­dzieć cze­go chcą i jak ma dzia­łać ich przy­szły sys­tem. Odpowiedź moja jest w takich sytu­acjach zawsze taka sama:

…ana­li­za nie pole­ga na słu­cha­niu! (wyobra­ża­cie sobie lecze­nie, w któ­rym dia­gno­zy sta­wia­ją pacjen­ci?). Nie raz tu pisa­łem i kolej­ny raz powtó­rzę:
Analiza opar­ta na zezna­niach i życze­niach jej [fir­my zama­wia­ją­ce­go] pra­cow­ni­ków jest bar­dzo nara­żo­na na fia­sko, gdyż subiek­tyw­na wie­dza pra­cow­ni­ków oraz ich spe­ku­la­cje, mogą nie mieć wie­le wspól­ne­go z rze­czy­wi­sto­ścią lub pożą­da­nym sta­nem (co nie musi być ich złą wolą). Analiza orga­ni­za­cji nie może więc pole­gać tyl­ko na zapi­sa­nych subiek­tyw­nych prze­ko­na­niach jej pra­cow­ni­ków. Powinna w być 100% opar­ta na fak­tach oraz na kon­tek­ście jaki two­rzy stra­te­gia budo­wa­na przez Zarząd. (źr. : Strategia? w przy­pad­ku 90% małych i śred­nich firm w Polsce bazo­wał­by Pan na niczym | | Jarosław Żeliński IT-Consulting) 

Na stro­nie opi­su­ją­cej meto­dy­kę pro­wa­dze­nia ana­liz, napisałem:

Analiza sys­te­mo­wa to pro­ces, opar­ty na ana­li­zie fak­tów, sto­so­wa­ny w pro­jek­tach o pod­wyż­szo­nym ryzy­ku (a pro­jek­ty infor­ma­tycz­ne do takich nale­żą, ponad 70% tych pro­jek­tów to nie­ste­ty pro­jek­ty nieudane).Podstawowe pyta­nia w ana­li­zie sys­te­mo­wej to: ?jak jest i dla­cze­go jest tak jak jest? oraz ?jak powin­no być i co nale­ży uczy­nić, aby było tak jak być powin­no?, mode­lo­wa­nie zaś to narzę­dzie a nie cel. Podejście sys­te­mo­we wymu­sza logicz­ną ana­li­zę reali­zo­wa­nych przez przed­się­bior­stwo dzia­łań, pro­po­nu­jąc opar­te na mode­lach podej­ście, pozwa­la zro­zu­mieć stan obec­ny i jego przy­czy­ny. Dzięki temu wyni­ki ana­liz sys­te­mo­wych są obiek­tyw­ne. (źr.: Analiza sys­te­mo­wa orga­ni­za­cji – audyt orga­ni­za­cji | Jarosław Żeliński IT-Consulting) 

Dzisiaj arty­kuł dla zain­te­re­so­wa­nych teorią…

Czym jest analiza systemowa?

Analiza sys­te­mo­wa to reali­zo­wa­nie pew­nej pro­ce­du­ry, któ­ra – jak pisze Koźmiński – wyglą­da tak:

Kluczowym ele­men­tem ana­li­zy sys­te­mo­wej jest mode­lo­wa­nie, czy­li stwo­rze­nie abs­trak­cji bada­ne­go zja­wi­ska (orga­ni­za­cji, pro­ce­sów, itp.), ana­li­za zaś jest pro­ce­sem ite­ra­cyj­nym. W obec­nych cza­sach, gdy mówi­my o ana­li­zie sys­te­mo­wej orga­ni­za­cji, są to z regu­ły mode­le pro­ce­sów biz­ne­so­wych, mode­le infor­ma­cyj­ne, mode­le logi­ki biz­ne­so­wej. Na eta­pie ana­li­zy i bada­nia, model taki sta­no­wi hipo­te­zę mówią­cą: tak dzia­ła dana orga­ni­za­cja. Jeżeli model zosta­nie uwia­ry­god­nio­ny fak­ta­mi, sta­no­wi teo­rię opi­su­ją­cą tę orga­ni­za­cję, czy­li moż­li­we są – z uży­ciem tego mode­lu – prze­wi­dy­wa­nia skut­ków wpro­wa­dza­nych zmian w orga­ni­za­cji. Jest to pro­ces prak­tycz­nie iden­tycz­ny a tym, jaki sto­su­je się w nauce:

Zgodnie ze sło­wa­mi same­go Alberta Einsteina punk­tem wyj­ścia każ­dej teo­rii nauko­wej muszą być fak­ty i one też muszą być punk­tem doce­lo­wym. Nie ma nauk empi­rycz­nych bez fak­tów. Jak widać na powyż­szym sche­ma­cie każ­dy nauko­wiec ? badacz musi umieć poru­szać się w dwu ?świa­tach” ? jako teo­re­tyk, znaw­ca dorob­ku danej dzie­dzi­ny z któ­re­go musi korzy­stać (i w związ­ku z tym znać go) aby umieć sfor­mu­ło­wać zało­że­nia teo­re­tycz­ne wyja­śnia­ją­ce zaob­ser­wo­wa­ne fak­ty oraz jako ?empi­ryk” ? musi znać meto­dy spraw­dza­nia wysnu­tych przez sie­bie hipo­tez i kon­cep­cji wyja­śnia­ją­cych świat fak­tów. Teoria (hipo­te­za), któ­ra nie daje się spraw­dzić empi­rycz­nie, nie moż­na jej pod­dać pró­bie fal­sy­fi­ka­cji jest dla nauk empi­rycz­nych zupeł­nie bez­u­ży­tecz­na i jako taka nie jest naukowa.

Tak zwa­na Analiza Biznesowa orga­ni­za­cji, to pro­ces ana­li­zy sys­te­mo­wej, powin­na być trak­to­wa­na jak nauka empi­rycz­na: nale­ży zebrać par­tię doku­men­tów ope­ra­cyj­nych, któ­re są niczym innym jak zapi­sem fak­tów z życia orga­ni­za­cji. Na ich pod­sta­wie powsta­ją mode­le, któ­re są testo­wa­ne z uży­ciem kolej­nej par­tii doku­men­tów. Wygląda to tak:

(źr. opra­co­wa­nie własne)

A wymagania?

Mam nadzie­ję, że opi­su­jąc meto­dy­ką pro­wa­dze­nia ana­li­zy sys­te­mo­wej orga­ni­za­cji meto­da­mi zwa­ny­mi nauko­wy­mi, pomo­gę zro­zu­mieć potrze­bę rze­tel­ne­go mode­lo­wa­nia. Często o tym pisze i mówię na kon­fe­ren­cjach: pod­sta­wą dobrej ana­li­zy jest rze­tel­ne sto­so­wa­nie for­ma­li­zmów uży­tych nota­cji oraz meto­dy­ka pro­wa­dze­nia i doku­men­to­wa­nia wyni­ków analizy.

A gdzie wyma­ga­nia? Otóż zgod­nie z MDA/MDE wyma­ga­niem jest pro­jekt sys­te­mu (a nie jego wyima­gi­no­wa­ne cechy). Związek mię­dzy ana­li­zą sys­te­mo­wą a pro­jek­to­wa­niem roz­wią­za­nia opi­sał Koźmiński :

Tak więc poszu­ki­wa­nie roz­wią­za­nia pro­ble­mu pole­ga na zro­zu­mie­niu mecha­ni­zmu dzia­ła­nia orga­ni­za­cji, pod­ję­ciu decy­zji o opty­mal­nej meto­dzie roz­wią­za­nia pro­ble­mu i opra­co­wa­niu roz­wią­za­nia, rozu­mia­ne­go jako roz­bu­do­wa lub zakup nowych, zaso­bów orga­ni­za­cji np. o nowe opro­gra­mo­wa­nie, któ­re sta­je się czę­ścią sys­te­mu jakim jest ta organizacja.

Wszelkie meto­dy opar­te na burzach mózgów przy­szłych użyt­kow­ni­ków pra­wie zawsze ska­zu­ją pro­jekt na poraż­kę, intu­icyj­ne opi­sy­wa­nie przy­szło­ści to tyl­ko nie­spraw­dzal­ne pro­jek­cje dotych­cza­so­wych doświad­czeń. Sam fakt, że pro­jekt wdro­że­nio­wy uda­ło się dopro­wa­dzić do koń­ca nie jest żad­nym suk­ce­sem, suk­ce­sem jest zro­bie­nie tego i to moż­li­wie naj­efek­tyw­niej, tak­że myśląc o tym, że po zakoń­cze­niu wdro­że­nia cią­giem dal­szym są kosz­ty utrzy­ma­nia i roz­wo­ju, o czym wie­lu zapomina.

Źródła

Koźmiński, A. K. (1979). Decyzje: ana­li­za sys­te­mo­wa orga­ni­za­cji. Pánstwowe Wydawn. Naukowe.
Zelinski, J. (2020). Synthesis of MOF, MDA, PIM, MVC, and BCE Notations and Patterns. In Applications and Approaches to Object-Oriented Software Design: Emerging Research and Opportunities (pp. 78 – 89). IGI Global. https://​www​.igi​-glo​bal​.com/​b​o​o​k​/​a​p​p​l​i​c​a​t​i​o​n​s​-​a​p​p​r​o​a​c​h​e​s​-​o​b​j​e​c​t​-​o​r​i​e​n​t​e​d​-​s​o​f​t​w​a​r​e​/​2​3​5​699

Jarosław Żeliński

Jarosław Żeliński: autor, badacz i praktyk analizy systemowej organizacji: Od roku 1991 roku, nieprzerwanie, realizuje projekty z zakresu analiz i projektowania systemów, dla urzędów, firm i organizacji. Od 1998 roku prowadzi samodzielne studia i prace badawcze z obszaru analizy systemowej i modelowania (modele jako przedmiot badań: ORCID). Od 2005 roku, jako nieetatowy wykładowca akademicki, prowadzi wykłady i laboratoria (ontologie i modelowanie systemów informacyjnych, aktualnie w Wyższej Szkole Informatyki Stosowanej i Zarządzania pod auspicjami Polskiej Akademii Nauk w Warszawie.) Oświadczenia: moje badania i publikacje nie mają finansowania z zewnątrz, jako ich autor deklaruję brak konfliktu interesów. Prawa autorskie: Zgodnie z art. 25 ust. 1 pkt. 1) lit. b) ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych zastrzegam, że dalsze rozpowszechnianie artykułów publikowanych w niniejszym serwisie jest zabronione bez indywidualnej zgody autora (patrz Polityki Strony).

Dodaj komentarz

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.