Tym razem krótki wpis po pewnym spotkaniu projektowym, dla tworzących i czytających diagramy:
Semiotyka, ogólna teoria znaku związana z logiką i lingwistyką. Jej współczesna postać pochodzi od Ch. Morrisa, który uznał, że semiotyka powinna stanowić podstawę badań nad związkami między wszelkimi działaniami ludzkimi i ich odzwierciedleniem w systemie znaków. Semiotyka dzieli się na:
1) semantykę (w węższym sensie), czyli naukę o znaczeniowej stronie języka, o tym, jakie relacje zachodzą między znakami i ich znaczeniem (sensem).
2) syntaktykę rozpatrującą związki zachodzące między znakami i między systemami znaków.
3) pragmatykę badającą warunki użycia określonych znaków.
(za Semiotyka – WIEM, darmowa encyklopedia).
Wobec tego w nawiązaniu do powyższego:
- użycie formalnej notacji i powołanie się na nią (nazwa standardu) w diagramie (opisie diagramu) oznacza 100% zgodę na formalne definicje używanych symboli i uznawanie ich,
- użycie formalnej notacji i powołanie się na nią (nazwa standardu) w diagramie (opisie diagramu) oznacza stosowanie formalnych ograniczeń wynikających ze skończonej liczby dopuszczalnych (zdefiniowanych dla notacji) relacji pomiędzy znaczeniami (symbolami),
- i najważniejsze: bez podania warunków, celu i kontekstu tworzonych modeli są one niezrozumiałe i (lub) niejednoznaczne!
Dlatego poprawnie wykonana dokumentacja np. procesów biznesowych z użyciem notacji np. BPMN, powinna mieć „na początku”, między innymi, konkretną definicję procesu biznesowego stanowiąca kontekst dla symbolu „czynność” oraz diagramu będącego modelem procesu (BPMN nie ma symbolu o nazwie „proces”).
W przypadku UML dla każdego diagramu należy podać jego kontekst. Notacja UML jest nadmiarowa (nie trzeba, a nawet nie należy używać wszystkich dopuszczalnych symboli). W szczególności diagramy klas i przypadków użycia mogą mieć wiele kontekstów, bez których mogą być wręcz nieczytelne (np. diagram klas może być systemem pojęć – taksonomia – a może być strukturą kodu programu jako model dziedziny systemu).
Wnikliwym polecam książkę Umberto Eco: teoria semiotyki. Ostrzegam, że książka nie ma nic wspólnego z informatyką za to jest w 100% o informacji. 🙂
Wyjaśniając pojęcia semantyki, syntaktyki i semiotyki na szkoleniach zwykle posługuję się przykładem języka polskiego i stwierdzenia „dzień dobry”. Z semantyki wiemy co to jest dzień i co to znaczy dobry. Z syntaktyki wynika, że jeśli następują po sobie to przymiotnik dobry określa rzeczownik dzień oznaczając, że pora dnia między świtem a zachodem słońca była korzystna, pozytywna. Pragmatyka zaś pokazuje, że powiedzenie tych dwóch słów na początku spotkania oznacza, że się witamy. Czasem znaczenie wynika wprost z kontekstu – czasem trzeba go nadać.
a semiotyka określa kiedy „dzień dobry” jest kulturalnym odruchem, kiedy kpiną a kiedy kłamstwem :). Umberto Eco: „semiotyka to nauka o tym co pozwala kłamać”…:)