Cztery lata temu, na zakończenie pewnej polemiki, napisałem:
Takie podejście, dziedzinowe działy w firmach ? dziedzinowe podsystemy dla nich, w ogóle umożliwia sprawne działanie. Coraz powszechniejsze staje wydzielanie podmiotów zależnych lub ich wchłanianie. Mając jeden wielki System ERP niemożliwe jest ?proste? wydzielenie zależnej spółki logistycznej czy obsługi HR. Nie raz widywałem prawnicze łamanie głowy jako podzielić licencję ERP na kawałki w przypadku pączkowania lub połączyć przy fuzji spółek. Praktyka pokazuje, że oprogramowanie jest tym lepsze im lepiej odwzorowuje świat rzeczywisty organizacji i firm, a ten nie jest monolityczny. Po drugie sam fakt rosnącego znaczenia elektronicznej wymiany danych pomiędzy firmami powoduje, że już nic nie będzie jednym monolitycznym systemem, a na integrację jesteśmy skazani. Czy ona jest zła? Nie, cieszymy się, że można już kupić atrament czy toner innego producenta do posiadanej drukarki, że można użyć uniwersalnej ładowarki do telefonu komórkowego, cieszmy się, że można użyć np. innego HR niż ten od naszego ERP? (Źródło: RE: Duży ERP czy integracja | | Jarosław Żeliński IT-Consulting).
Dzisiaj co nieco o architekturze biznesowej i architekturze IT systemów ERP.
Na początek jednak coś z niedawnej publikacji w COMPUTERWORLD (źr. COMPUTERWORLD Wrzesień 2016, Budowa aplikacji z małą ilością kodu):
Oprogramowanie, które nie tworzy przewagi konkurencyjnej, można kupić. Aplikacje decydujące o satysfakcji klienta coraz częściej daje się stworzyć małym wysiłkiem, z gotowych klocków, dodając trochę własnych pomysłów i kodu. […]
Gartner przewiduje, że w 2020 r. 75% aplikacji będzie tworzonych, a nie kupowanych. Coraz więcej firm odchodzi od nabywania gotowych rozwiązań, idąc w kierunku tworzenia programów z wielu części składowych pochodzących z różnych źródeł. (źr. j.w.)
Na rynku pojawia się coraz więcej specjalizowanych podsystemów dziedzinowych, głównym powodem jest potrzeba dostosowania architektury IT nie tylko do specyfiki firmy ale także do taktyki działania i strategii. Prowadzi to do sytuacji, w której wdrażanie systemów monolitycznych staje trudne, gdyż systemy te cechuje integracja poprzez współdzielenie danych (dzięki czemu moduły są rozłączne). Kolejnym ograniczeniem jest oparcie działania serca całego ERP na dowodach księgowych (faktury, dokumenty magazynowe) co powoduje, że moduł rachunkowości zawsze musi być wdrożony jako pierwszy. To bardzo ogranicza możliwość wpływu na kolejność wdrażania modułów. Praktyka pokazuje, że integrowanie niezależnych podsystemów na poziomie wymiany danych (każdy zawiera specyficzną dla siebie logikę biznesową i inne struktury informacji) jest łatwiejsze niż próby dostosowywania wielu modułów niewspółdzielonych te same dane zapisane w jednym znormalizowanym modelu. Wydzielanie dziedzinowych, własnych dedykowanych podsystemów, to także jedyny sposób na ochronę własnego know-how.
Poniżej podjąłem próbę uporządkowania obecnego stanu oferowanych na rynku aplikacji.
Model pojęciowy
Podstawowym narzędziem analizy biznesowej jest tworzenie modeli pojęciowych. Są to słowniki pojęć w formie graficznej. Zdefiniowane w słowniku pojęcia na diagramach takich łączy się z pomocą rzeczywistych faktów.
Powyższy diagram to uproszczony model pojęciowy firmy (opr. własne autora, diagram faktów notacji SBVR). Analiza pojęciowa ma dwa podstawowe cele: uporządkowanie pojęć i ich znaczeń oraz wykrycie i opracowanie podziału zakresu działania firmy na spójne dziedzinowe obszary. Powyższy diagram obrazuje przykładowy produkt takiej analizy. Jest on uproszczony z uwagi na ograniczoną objętość tego artykułu, jednak pokazuje ogólną zasadę tworzenia takiego modelu. Pojęcia w słowniku pojęć biznesowych są odwzorowywane na diagramie (prostokąt) i łączone miedzy sobą kluczowymi dla siebie faktami (zdarzeniami). Na modelach takich pojawiają się skupiska gęsto połączonych ze sobą pojęć, między tymi skupiskami zaś liczba połączeń jest relatywnie mała. Na diagramie wyróżniono typowe obszary w firmach (od lewej): Produkcja, Logistyka, Zarządzanie produktami, Rachunkowość, Obsługa kontaktów z klientami. Jest to oczywiście bardzo uproszczona wersja, ale pokazuje mechanizm prowadzenia samej analizy pojęciowej. Pojęcia te to nazwy, które opisują przedmioty, działania lub ich cechy. Są wykorzystywane w treści dokumentów np. nazwy pól formularzy, w ich tytułach itp.. Nie należy jednak takich modeli utożsamiać z modelami danych bo nimi nie są. Ten etap analizy pozwala wychwycić ewentualne specyficzne dla danej firmy obszary dziedzinowe a także granice między tymi obszarami, które nie muszą być typowe.
Analiza pojęciowa to przesłanka do opracowania architektury komponentów IT. Założenie podstawowe to uznanie, że każdy wewnętrznie silnie powiązany obszar pojęciowy to ?kandydat? na spójny (i niepodzielny) komponent zaś proste i rzadkie fakty między tymi skupiskami kandydują na miejsca podziału na komponenty i wymiany informacji (interfejsy między podsystemami lub aplikacjami). Praktyka takich analiz pokazuje, że czasem ma sens a czasem jednak nie, umieszczanie np. fakturowania w zakresie systemu CRM (obsługa kontaktów z klientem). Przykładów różnorodności jest znacznie więcej.
Typowe podsystemy IT oferowane na rynku
W tej części krótko opiszemy standardowe podsystemu IT oferowane na rynku. Definicje powstały na podstawie serwisu Encyklopedia Zarządzania mfiles.pl (opisane w kolejności alfabetycznej, patrz takżę: ).
APS Advanced Planning and Scheduling to systemy, które rozwijają jak dotychczas przede wszystkim jako zakresy funkcji realizowanych w obrębie MRP II. Systemy klasy APS zapewniają bowiem szybszą reakcję całego łańcucha dostaw na zmieniające się potrzeby klientów lub w warunkach pojawiania się dodatkowych, niespodziewanych zamówień. Innym atutem systemów tej klasy jest także integrowanie planów produkcyjnych z planami dystrybucyjnymi (B. Tinham, 2000, s. 17). Jako natychmiastowe korzyści z zastosowania akcentowane są lepsza obsługa klienta oraz redukcja poziomu zapasów.
Specjaliści wdrażający systemy klasy APS podkreślają, że zastosowanie takiego modułu nie stanowi samo w sobie rozwiązania problemu reagowania na nagłe zmiany wielkości zapotrzebowania na oferowane produkty. W dalszym ciągu konieczne jest bowiem permanentne monitorowanie przebiegu procesów produkcyjnych oraz realizacji zadań w obrębie dziedzin wspomagających.
CAD (ang. Computer Aided Design) ? komputerowo wspomagane projektowanie, które ma zastosowanie głównie w inżynierii budowlanej, mechanicznej oraz elektrycznej [P. Nowakowski. 2006, s. 11].
Do głównych zadań systemu CAD należy odpowiednie opracowanie dokumentacji projektowej bazującej na stworzonym modelu trójwymiarowym oraz przygotowywaniu odpowiedniej prezentacji tworzonego obiektu w celu jego demonstracji potencjalnym odbiorcom. [P. Nowakowski. 2006, s. 12]. Na podstawie tak opracowanej dokumentacji projektowej, system CAD ma możliwość bezbłędnego generowania detalicznych list detali i podzespołów. Zarządzanie wersjami projektów pozwala nadzorować, partie i unikalne wykonania produktów.
CRM to system informatyczny umożliwiający implementację strategii CRM (strategię zarządzania kontaktami z klinetami). Najczęściej systemy tego typu mają budowę modułową oraz szereg dostępnych funkcji, a także współpracę z innymi systemami firmy. Ewidencja klientów, grupowanie kontaktów z klientem, zarządzanie projektami i inne, umożliwiają indywidualne podejście do klienta, a także wspomagają dalszą dobrą współpracę z klientem, nawet po odejściu pracownika, który się nim zajmował. System taki powinien współdziałać z pozostałymi systemami w przedsiębiorstwie. (E. Frąckiewicz, 2005, s. 56)
MES (źr. MESA International): „System MES (Manufacturing Execution System) ma na celu dostarczenie informacji, która pozwala na optymalizację operacji produkcyjnych począwszy od procesu zamówienia, aż do etapu dostarczenia produktów gotowych.” Jest to system udostępniający informacje o funkcjonowaniu linii produkcyjne w czasie rzeczywistym, lub quasi-rzeczywistym.
MRPII (ang. Manufacturing Resource Planning, rozwinięty system planowania zasobów wytwórczych przedsiębiorstwa) został opracowany w 1989 r. przez Amerykańskie Stowarzyszenie Sterowania Produkcją i Zapasami (APICS). Jest kontynuacją systemu MRP. Pozwala na planowanie zasobów produkcyjnych, obejmuje sterowanie zasobami i produktami przedsiębiorstwa oraz zarządzanie działalnością firmy także w aspekcie finansowym, uzupełnione o moduły planowania sprzedaży, zarządzania kadrami, stanowiskami roboczymi, gotówką itp. Umożliwiają planowanie działalności przedsiębiorstwa produkcyjnego i dystrybucyjnego (handlowego) [Klonowski, 2004, s. 66-87].
PLM (źr. www.controlengineering.pl) to strategiczne podejście biznesowe, stosujące konsekwentny zestaw rozwiązań do wspierania wspólnego tworzenia, zarządzania, rozpowszechniania oraz stosowania firmowych definicji dotyczących produktu i zakładu, które obejmują całość przedsięwzięcia ? od koncepcji produktu do końca jego ?życia?, integrując zasoby ludzkie, procesy, systemy firmowe oraz informacje. PLM tworzy i zarządza cyfrowo produktem lub całym zakładem, zapewniając firmie i realizowanym przez nią przedsięwzięciom spójną strukturę informacyjną.
Produkcja ogół działań zmierzających do dostarczenia dóbr i usług na rynek.
Rachunkowość finansowa (źr. coin.wne.uw.edu.pl/akocia/rach_fi/Rachunkowosc%20finansowa.ppt) Rejestr zdarzeń gospodarczych. Zdarzenie gospodarcze to fakt, który jest:
- udokumentowany,
- wyrażony w mierniku pieniężnym,
- wywiera wpływ na aktywa, pasywa lub wyniki działalności jednostki gospodarczej,
Podlega rejestracji w księgach rachunkowych. Zdarzenie gospodarcze jest równoznaczne z operacją gospodarczą.
SCADA (źr. systemy-sterowania.pl) (Supervisory Control And Data Acquisition) należy do warstwy nadrzędnej systemu sterowania automatyki przemysłowej. Głównym zadaniem SCADA jest wizualizacja procesu w tzw. czasie rzeczywistym oraz umożliwienie ingerencji w proces ? sterowanie poszczególnymi elementami wykonawczymi, zadawanie parametrów, zmiana nastaw ? z poziomu operatora mającego do dyspozycji stację komputerową. SCADA zawiera najczęściej następujące elementy:
- wizualizację procesu w postaci grafik synoptycznych,
- archiwizację danych produkcyjnych,
- moduł raportowy,
- moduł podstawowej analizy i przeglądu danych historycznych,
- moduł udostępniania danych wyższym warstwom struktury zarządzania przedsiębiorstwem w celu analizy szczegółowej (systemy MES, ERP, PLM).
WMS (Warehouse Management System), stanowi kompleksowe rozwiązanie informatyczne (oprogramowanie, urządzenia, usługi i serwis) pozwalające na zarządzanie ruchem produktów na magazynie oraz optymalizujące wykorzystanie przestrzeni magazynowej. Szczególnym zadaniem realizowanym w ramach systemów WMS jest bezbłędna lokalizacja towarów w magazynie oraz kontrola przebiegu obrotu magazynowego. System dostarcza informacji dotyczących stanu magazynowego według wielu różnych kryteriów oraz umożliwia sprawną lokalizację każdej partii towaru i każdej pojedynczej przesyłki. W systemie WMS operator może wygenerować odpowiednią etykietę i oznaczyć nią jednostki towarowe lub w momencie przyjmowania towaru do magazynu przyjąć do systemu informacje zawarte na etykiecie nadanej jej wcześniej przez inny podmiot.
System ten, składający się z wyżej wymienionych podsystemów, przedstawia diagram poniżej.
Na diagramie zobrazowano opisane podsystemy oraz podstawowe elementy komunikacji miedzy nimi. Komunikacja ta to głównie wzajemne ?użycie [danych]? (ich wymiana na żądanie a nie współdzielenie). Podaż tych aplikacji na rynku potwierdza opisany na początku artykułu, podział na kluczowe podsystemy dziedzinowe. Mamy tu jednak pewne specjalizowane podsystemy, których nie wykazała analiza pojęciowa. Powodem jest to, że powyższa przykładowa i bardzo uproszczona analiza bazowała na standardowych pojęciach i faktach (czyli występujących w każdej firmie produkcyjnej), zaś na rynku mamy także do czynienia z firmami o bardziej rozbudowanej złożoności działania lub mającej w swojej strategii większą szczegółowość kontroli i planowania w wybranych obszarach dziedzinowych (wymaga to precyzyjniejszej analizy niż ta przedstawiona). Np. podsystem APS to właśnie taki przypadek: jego wdrożenie jest uzasadnione tam, gdzie wymagane są (lub są możliwe) zarządzanie większą ilością szczegółów i większa automatyzacja zarządzania. Podobnie rozwiązania PLM.
Na diagramie tym mamy dość typową architekturę systemu ERP II, która pozwoli lepiej zrozumieć budowę takiego systemu. Sercem firmy produkcyjnej jest Linia produkcyjna. Linia ta jest obsługiwana przez ludzi jednak interfejsem dla pozostałych podsystemów jest MES, podsystem który zamienia wszystkie istotne fakty z ?życia linii produkcyjnej? (systemy czujników i podzespołów wykonawczych) w strumień danych zrozumiałych dla pozostałych podsystemów. Systemy MES w różnej formie, są coraz częściej dostarczane przez producentów maszyn i całych linii produkcyjnych wraz z nimi. Więcej o tym pisałem w niedawnym artykule o Internecie rzeczy (urządzenia elektromechaniczne wraz z oprogramowaniem zbierającym dane i komunikującym się ?ze światem?). Z danych dostarczanych przez MES korzystają systemy monitorowania i zobrazowania informacji SCADA. Z nich korzysta głównie załoga obsługująca linię produkcyjną oraz służby utrzymania ruchu. Elementy zarządzania i planowania zaopatrzenia pojawiają się w podsystemie MRPII, który z MES zbiera dane o bieżącym wykorzystaniu i zużyciu zasobów. Podsystem Produkcja zarządza realizacją zleceń produkcyjnych (zaspokajanie niedoboru produktów własnych w magazynach). Położeniem i ilością produktów w magazynach zarządza WMS. Rachunkowość finansowa zbiera i przetwarza wszelkie fakty księgowe związane z przyjęciami, wydaniami, przetworzeniem, kosztami oraz sprzedażą produktów i kosztami zakupu surowców. Wszelkie kontakty z klientami związane z ofertowaniem, przyjmowaniem zamówień, obsługą dostaw czy reklamacjami obsługuje CRM, który zawsze w większym lub mniejszym stopniu realizuje wewnętrzny obieg dokumentów.
Powyższy opis jest dość ogólny, to świadome gdyż po pierwsze firmy się między sobą różnią, nie raz bardzo istotnie, po drugie aplikacje dziedzinowe także są dość zróżnicowane.
Każda firma, szukając sposobu na uzyskanie przewagi rynkowej, stara się pewne obszary operacyjne budować wg, własnej strategii. To między innymi powoduje, że każde wdrożenie jest inne i nie ma jednej jedynie-słusznej architektury IT.
[2021-09-04] Coraz częściej można sie spotkać z opisami systemów wspierających firmy produkcyjne, w których systemy te to odrębne dedykowane, dziedzinowe aplikacje, zintegrowane w jeden spójny system. Obecnie nie jest to trudne (szybko postępuje standaryzacja integracji). Wszędzie tam gdzie pojawia się specyfika danej firmy należy opracować jej model i stworzyć interfejs dostosowany do standardów obowiązujących standardów. Jednym że standardów jest modelowanie zorientowane na strukturę danych, które zawsze są przekazywane w postaci dokumentów (paczek danych) a nie odwołań do baz danych .
