W 2011 roku, w arty­ku­le Czego naj­bar­dziej bra­ku­je sys­te­mom kla­sy ERP? pisa­łem, że nawet, jeże­li wdra­ża­ne jest dostęp­ne na ryn­ku stan­dar­do­we opro­gra­mo­wa­nie, co mini­ma­li­zu­je ryzy­ko uza­leż­nie­nia od jed­ne­go dostaw­cy, to już zgo­da na jego tak zwa­ną kasto­mi­za­cję (dosto­so­wa­nie do spe­cy­ficz­nych wyma­gań) natych­miast powo­du­je efekt zwa­ny «ven­dor lock-in». Identyczny jak w przy­pad­ku opro­gra­mo­wa­nia dedy­ko­wa­ne­go opra­co­wa­ne­go i dostar­czo­ne­go przez jego wykonawcę. 

Z jed­nej stro­ny tak zwa­ny «ven­dor lock-in» kry­ty­ku­ją wszy­scy klien­ci, nabyw­cy sys­te­mów ERP (ogól­nie opro­gra­mo­wa­nia), a z dru­giej stro­ny godzą się na to w umo­wach. Jak to robią? Scenariusz jest pro­sty i częsty:

  1. opi­sa­nie wyma­gań na opro­gra­mo­wa­nie w posta­ci jego idei jego uży­cia i wyko­na­nia (pra­wo autor­skie nie chro­ni idei), 
  2. wybór dostaw­cy opro­gra­mo­wa­nia a potem, w umo­wie, zle­ce­nie mu wyko­na­nia ana­li­zy przed­wdro­że­nio­wej i opra­co­wa­nia pro­jek­tu i imple­men­ta­cji opro­gra­mo­wa­nia (pra­wa mająt­ko­we do cało­ści ma ten dostaw­ca opro­gra­mo­wa­na i się go raczej tanio nie pozbędzie),
  3. zgo­da na zapis w umo­wie z dostaw­cą brzmią­cy: wszel­kie war­to­ści inte­lek­tu­al­ne powsta­łe w toku reali­za­cji umo­wy prze­cho­dzą na dostawcę”.

Od tego momen­tu w zasa­dzie pozo­sta­je już tyl­ko pod­pi­sy­wa­nie bez nego­cja­cji kolej­nych umów na roz­wój z takim dostaw­cą i na jego warunkach.

Czy moż­na ina­czej ina­czej? Można:

  1. pod­pi­sać z pro­jek­tan­tem umo­wę na ana­li­zę i pro­jek­to­wa­nie, dostać pra­wa mająt­ko­we do opra­co­wa­ne­go pro­jek­tu (Opis Techniczny Oprogramowania).
  2. Zawrzeć Opis Techniczny Oprogramowania w zapy­ta­niu ofer­to­wym, wybrać dostaw­cę i pod­pi­sać umo­wę na dostar­cze­nie opro­gra­mo­wa­nia zgod­ne­go z Opisem Technicznym Oprogramowania (w tej umo­wie sta­je się on Opisem Przedmiotu Zamówienia). 
  3. dostaw­ca ten, zgod­nie z tą umo­wą, wytwo­rzy opro­gra­mo­wa­nie sta­no­wią­ce utwór zależ­ny (utwo­rem pier­wot­nym jest Opis Techniczny Oprogramowania), w tej sytu­acji dostaw­ca nie ma pra­wa samo­dziel­ne­go dys­po­no­wa­nia opro­gra­mo­wa­niem, któ­re tak wyko­nał, w efek­cie opro­gra­mo­wa­nie to nie zosta­nie przez tego sprze­daw­cę, niko­mu inne­mu zaoferowane, 
  4. zama­wia­ją­cy ma swój egzem­plarz opro­gra­mo­wa­nia i pra­wo decy­do­wa­nia o nim, moż­na tak­że w dowol­nym momen­cie zmie­nić dostawcę/wykonawcę na inne­go, nowy usłu­go­daw­ca będzie się musiał zapo­znać z kodem, lub napi­sać swo­ją imple­men­ta­cję na bazie otrzy­ma­ne­go aktu­al­ne­go Projektu Technicznego Oprogramowania (co jest rela­tyw­nie szybkie).

Niestety bar­dzo czę­sto na eta­pie sprze­da­ży, przed zawar­ciem umo­wy, dostaw­cy mówią: nie wią­że­cie się Państwo z nami, bo stan­dar­do­wy softwa­re, któ­ry ofe­ru­je­my ma tę zale­tę, że może­cie Państwo zawsze zmie­nić fir­mą wdra­ża­ją­cą, gdyż pro­du­cent ma roz­bu­do­wa­ną sieć part­ner­ską”. I samo to jest fak­tycz­nie praw­dą. Jednak po zawar­ciu umo­wy oka­zu­je się jed­nak, że dostaw­ca opro­gra­mo­wa­na stan­dar­do­we­go mówi: kasto­mi­za­cje są nasze i my mamy do nich pra­wa autor­skie mająt­ko­we, więc jeste­ście Państwo z nami nie­od­wra­cal­nie zwią­za­ni” co tak­że jest praw­dą, o ile ten dostaw­ca sam wyko­nał ana­li­zę i sam zmo­dy­fi­ko­wał ten stan­dar­do­wy pro­dukt (zrsz­tą wbrew zale­ce­niom producentów). 

Jak unik­nąć «ven­dor lock-in»? Jest tyl­ko jeden spo­sób: oddzie­lić ana­li­zę i pro­jek­to­wa­nie od reali­za­cji, i zagwa­ran­to­wać sobie w umo­wie z pro­jek­tan­tem naby­cie praw mająt­ko­wych do projektu. 

Więcej w arty­ku­le Ochrona war­to­ści inte­lek­tu­al­nych i know-how.

Patrz tak­że kolej­ny arty­kuł: Prawo autor­skie w pro­jek­tach IT.

Jarosław Żeliński

Jarosław Żeliński: autor, badacz i praktyk analizy systemowej organizacji: Od roku 1991 roku, nieprzerwanie, realizuje projekty z zakresu analiz i projektowania systemów, dla urzędów, firm i organizacji. Od 1998 roku prowadzi samodzielne studia i prace badawcze z obszaru analizy systemowej i modelowania (modele jako przedmiot badań: ORCID). Od 2005 roku, jako nieetatowy wykładowca akademicki, prowadzi wykłady i laboratoria (ontologie i modelowanie systemów informacyjnych, aktualnie w Wyższej Szkole Informatyki Stosowanej i Zarządzania pod auspicjami Polskiej Akademii Nauk w Warszawie.) Oświadczenia: moje badania i publikacje nie mają finansowania z zewnątrz, jako ich autor deklaruję brak konfliktu interesów. Prawa autorskie: Zgodnie z art. 25 ust. 1 pkt. 1) lit. b) ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych zastrzegam, że dalsze rozpowszechnianie artykułów publikowanych w niniejszym serwisie jest zabronione bez indywidualnej zgody autora (patrz Polityki Strony).

Dodaj komentarz

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.