O książce

Książka Real-Life BPMN ma w pod­ty­tu­le: Using BPPMN 2.0 to Analyze, Improve, and Automate pro­cess in Your Company. Słowo ​„auto­ma­ty­za­cja” wie­le mówi o tre­ści książ­ki ale po kolei. 

Kilka razy spo­tka­łem się w śro­do­wi­sku ana­li­zy biz­ne­so­wej z tezą, że książ­ka ta jest bar­dzo przy­dat­na. Niedawno usły­sza­łem to kolej­ny raz. Tak więc kil­ka uwag do tre­ści (mam dru­gie wyda­nie ang. z 2014 roku).

Zacznijmy od tego, spe­cy­fi­ka­cja BPMN zawie­ra taki zapis w rozdz.2.2.1.:

As an alter­na­ti­ve to full Process Modeling Conformance, the­re are three con­for­man­ce sub-clas­ses defi­ned:
? Descriptive
? Analytic
? Common Executable
Descriptive is con­cer­ned with visi­ble ele­ments and attri­bu­tes used in high-level mode­ling. It sho­uld be com­for­ta­ble for
ana­ly­sts who have used BPA flow­char­ting tools.
Analytic con­ta­ins all of Descriptive and in total abo­ut half of the con­structs in the full Process Modeling Conformance
Class. It is based on expe­rien­ce gathe­red in BPMN tra­ining and an ana­ly­sis of user-pat­terns in the Department of Defense
Architecture Framework and plan­ned stan­dar­di­za­tion for that fra­me­work.
Both Descriptive and Analytic focus on visi­ble ele­ments and a mini­mal sub­set of sup­por­ting attributes/elements.
Common Executable focu­ses on what is needed for exe­cu­ta­ble pro­cess models.
Elements and attri­bu­tes not in the­se sub-clas­ses are con­ta­ined in the full Process Modeling Conformance class.
The ele­ments for each sub-class are defi­ned in the next sub clause.

Innymi sło­wy: do celów ana­liz biz­ne­so­wych i komu­ni­ka­cji ich wyni­ków (adre­sa­tem jest czło­wiek), two­rzy­my mode­le ana­li­tycz­ne (tu war­to wspo­mnieć, że w UML sło­wo klu­czo­we «docu­ment» jest defi­nio­wa­ne jako ​„a human-reada­ble file”). Modele wyko­ny­wal­ne (exe­cu­ta­ble) to w zasa­dzie pro­ce­du­ry dla ser­we­rów BPMS (śro­do­wi­ska wyko­ny­wa­nia skryp­tów BPEL4WS, XPDL). 

Ta sama, ww. spe­cy­fi­ka­cja BPMN, w dodat­ku Słownik (Glossary), poda­je definicje:

Process: A sequ­en­ce or flow of Activities in an orga­ni­za­tion with the objec­ti­ve of car­ry­ing out work. In BPMN, a Process is depic­ted as a graph of Flow Elements, which are a set of Activities, Events, Gateways, and Sequence Flow that adhe­re to a fini­te exe­cu­tion seman­tics. [Sekwencja lub prze­pływ aktyw­no­ści w orga­ni­za­cji, któ­rych celem jest wyko­na­nie pra­cy. W BPMN Proces jest przed­sta­wio­ny jako graf ele­men­tów prze­pły­wu, któ­re są zbio­rem Aktywności, Zdarzeń, Bramek i Linii Przepływów, któ­re mają zna­cze­nie ukoń­czo­ne­go wyko­na­nia tej sekwencji.]

Innymi sło­wy, w BPMN «pro­ces» to każ­da kom­plet­na sekwen­cja aktyw­no­ści. Notacja BPMN nie posłu­gu­je się poję­ciem «pro­ces biz­ne­so­wy» (nie ma takie­go sym­bo­lu), poję­cie to wystę­pu­je jedy­nie w dodatku:

Business Process: A defi­ned set of busi­ness acti­vi­ties that repre­sent the steps requ­ired to achie­ve a busi­ness objec­ti­ve. It inc­lu­des the flow and use of infor­ma­tion and reso­ur­ces. [Zdefiniowany zbiór aktyw­no­ści biz­ne­so­wych, któ­re repre­zen­tu­ją kro­ki wyma­ga­ne do osią­gnię­cia celu biz­ne­so­we­go. Obejmuje prze­pływ i wyko­rzy­sta­nie infor­ma­cji oraz zasobów.] 

Kolejna waż­na tu rzecz, histo­ria wydań specyfikacji:

Mimo, że BPMN od 2011 roku wpro­wa­dził podział na mode­le opi­so­we i wyko­ny­wal­ne w książ­ce pomi­nię­to ten podział i sku­pio­no się tyl­ko na wyko­ny­wal­nym aspek­cie mode­li BPMN (dzię­ku­ję Piotrowi Biernackiemu z fir­my MCX, za uwa­gi kory­gu­ją­ce ten fragment).

Ww. roz­dzia­łu 2.2.1. nie ma w wer­sji 1.2. To wyja­śnia wie­le: auto­rzy książ­ki nie napi­sa­li o podzia­le mode­li na ana­li­tycz­ne i wyko­ny­wal­ne, bo go wte­dy nie było, co kła­dzie się cie­niem na całej jej tre­ści z per­spek­ty­wy roku wyda­nia. Najprawdopodobniej więc, mino tytu­łu, książ­ka opie­ra sie na BPMN v.1.2.

W kon­se­kwen­cji w ogó­le nie ma w niej mowy o podzia­le pro­ce­sów na mode­le ana­li­tycz­ne i wyko­ny­wal­ne, za to w rozdz. 3. auto­rzy wpro­wa­dza­ją poję­cia: ​„stra­te­gic pro­cess model”, a pod nim ​„human pro­cess flow” i ​„tech­ni­cal pro­cess flow”, jest też suge­stia, że mode­le ​„human” są roz­wi­ja­ne do mode­li ​„tech­ni­cal”. Patrząc na obec­ną spe­cy­fi­ka­cję (ww. rozdz. 2.2.1.) moż­na by szu­kać tu ana­lo­gii do mode­li ana­li­tycz­nych i wyko­ny­wal­nych, jed­nak nie jest praw­dą, że mode­le wyko­ny­wal­ne to roz­wi­nię­cie (uszcze­gó­ło­wie­nie) mode­li ana­li­tycz­nych: np. w mode­lach ana­li­tycz­nych pula to ​„biz­nes” (mode­lo­wa­ny pod­miot), zaś w mode­lach wyko­ny­wal­nych pula to ser­wer BPMS. 

Biorąc pod uwa­gę fakt, że zarów­no jed­na fir­ma może uży­wać wie­le komu­ni­ku­ją­cych się ser­we­rów BPMS (np. depar­ta­men­to­we) lub wie­le firm może korzy­stać z jed­ne­go BPMS np. w chmu­rze, teza że model wyko­ny­wal­ny to uszcze­gó­ło­wio­ny model ana­li­tycz­ny jest nie do obro­ny. Po dru­gie mode­le wyko­ny­wal­ne to deter­mi­ni­stycz­ne pro­ce­du­ry a nie, dają­ce jed­nak pew­ną swo­bo­dę, mode­le opi­su­ją­ce ludzi mają­cych pewien mar­gi­nes swo­bo­dy dzia­ła­nia. Proces w BPMN to każ­dy ​„łań­cuch aktyw­no­ści”, zaś pro­ces biz­ne­so­wy to ​„coś” co ​„wyko­rzy­stu­je zaso­by i infor­ma­cje” (ele­men­tar­ny pro­ces biz­ne­so­wy to para aktyw­ność i jej pro­dukt: DataObject). Dlatego okre­śla­jąc model jako ana­li­tycz­ny (cel biz­ne­so­wy) aktyw­no­ści na mode­lach nie ozna­cza­ją (repre­zen­tu­ją) zapi­sów BPEL/XML a pro­ce­du­ry (np. pro­ce­du­ry SZJ ISO 9000) reali­zo­wa­ne przez ludzi.

I tu poja­wia się głów­na wada tej książ­ki: oma­wia­ne w niej pro­ce­sy i ich przy­kła­dy W OGÓLE pomi­ja­ją ele­men­ty ​„DataObject” czy­li cał­ko­wi­cie abs­tra­hu­ją od doku­men­tów (patrz wyżej defi­ni­cja doku­men­tu w UML). Z per­spek­ty­wy biz­ne­so­wej („ludz­kiej”) pro­ces biz­ne­so­wy to para Aktywność-DataObject (pra­ca i jej pro­dukt, patrz ww. defi­ni­cja poję­cia pro­ces biz­ne­so­wy). Innymi sło­wy: książ­ka ta nie mówi nić o mode­lo­wa­niu pro­ce­sów biz­ne­so­wych, jest w cało­ści poświę­co­na mode­lo­wa­niu pro­ce­dur dla ser­we­rów BPMS, z nasta­wie­niem na tech­no­lo­gię ofe­ro­wa­ną przez fir­mę Camunda (auto­rzy są jej zało­ży­cie­la­mi). Jedyne miej­sce gdzie poka­za­no ele­men­ty DataObject to jeden, po maco­sze­mu opi­sa­ny, dia­gram w roz­dzia­le 3.4. Analiza pro­ce­sów na pozio­mie strategicznym.

Autorzy w roz­dzia­le 1.4. A method fra­me­work for BPMN, pre­zen­tu­ją dia­gram opi­su­ją­cy struk­tu­rę ich metody:

Szczyt to tu prze­gląd pro­ce­sów, seman­tycz­nie obra­zu­ją­cy logi­kę dzia­ła­nia orga­ni­za­cji, budo­wa­ny w celu poka­za­nia (szyb­kie­go zro­zu­mie­nia) tego jak dzia­ła orga­ni­za­cja. Poniżej zna­ny od lat w śro­do­wi­sku ana­liz BPM, sche­mat obra­zu­ją­cy pod­sta­wo­we trzy pozio­my abs­trak­cji w mode­lo­wa­niu organizacji: 

A tu umiej­sco­wie­nie meto­dy­ki The Camunda house na tym tle:

Powyższe jest wyja­śnie­niem prak­tycz­nie całej tre­ści książ­ki: sys­tem BPMS Camunda to ser­wer BPMS, maszy­na ​„pro­gra­mo­wa­na” mode­la­mi wyko­ny­wal­ny­mi BPMN a auto­rzy, w swo­jej książ­ce, opi­su­ją jak two­rzyć te mode­le i – jak sami poka­zu­ją – są to mode­le opi­su­ją­ce poziom, któ­ry jest pomi­ja­ny (zbyt szcze­gó­ło­wy) na pozio­mie ana­li­tycz­nym (środ­ko­wa war­stwa na mode­lu BP Trends). Niestety ich mapo­wa­nie tych warstw jest nie­pra­wi­dło­we: Camunda to w 100% mode­le wyko­ny­wal­ne, jest to poziom 3 mode­lu BP Trends, gdyż jak napi­sa­łem powy­żej: nie jest praw­dą w BPMN, że pro­ce­sy wyko­ny­wal­ne (tech­ni­cal pro­cess flow) są uszcze­gó­ło­wie­niem pro­ce­sów ana­li­tycz­nych (human pro­cess flow). 

Podsumowanie

Książka w cało­ści trak­tu­je o mode­lach wyko­ny­wal­nych, cał­ko­wi­cie abs­tra­hu­je od rze­czy naj­waż­niej­szej w mode­lach biz­ne­so­wych: doku­men­ty i ich treść, słow­ni­ki i regu­ły biz­ne­so­we. Teza jako­by model biz­ne­so­wy dzia­ła­nia orga­ni­za­cji moż­na było zobra­zo­wać mode­la­mi prze­pły­wów jest nie do obro­ny w świe­tle tego, że ​„sens” biz­ne­su to infor­ma­cje (dane) a nie łań­cu­chy aktywności.

Nie da się zauto­ma­ty­zo­wać (zal­go­ryt­mi­zo­wać) fir­my, wie­lu pró­bo­wa­ło nikt nie dał rady. 

Podsumowując mogę powie­dzieć, że przy­dat­ność tej książ­ki, dla oso­by nie będą­cej użyt­kow­ni­kiem plat­for­my Camunda, jest raczej zni­ko­ma. Wartościowy może być roz­dział 2. oma­wia­ją­cy ​„na sucho” nota­cję BPMN (o ile ktoś nie lubi czy­tać ory­gi­nal­nej spe­cy­fi­ka­cji), jed­nak jak na pol­skie warun­ki, znacz­nie efek­tyw­niej­szym zaku­pem będzie tu książ­ka Szymona Drejewicza . Od 2014 mamy BPMN z podzia­łem na mode­le ana­li­tycz­ne i wyko­ny­wal­ne. Te pierw­sze to pod­sta­wa mode­li biz­ne­so­wych CIM, te dru­gie odcho­dzą do lamusa. 

Źródła