Wprowadzenie
W branży IT dość często mylone są pojęcia dotyczące techniki i technologii. Dobrym więc ruchem było uporządkowanie tego. Na stronie Rady Języka przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk ukazała się ciekawa publikacja (jako, że to definicje, które omówię, cytuję w całości) :
Definicje podstawowych pojęć związanych z techniką i technologią
Komunikat Zespołu Terminologii Informatycznej RJP Nr 2/2021 z 16 czerwca 2021 roku
Definicje podstawowych pojęć:
{technika|technologia}{informacyjna|przetwarzania informacji|informatyczna|cyfrowa}
Wychodząc od zasady, że częścią pojęcia „technika” jest „technologia”, a z kolei w definicji „technologii” należy się odwołać do użytych technik (tzw. definicja rekurencyjna), przedstawiamy zestaw tych definicji. Na wstępie zdefiniowano pojęcie „[nowa] technologia” – czyli to, co obecnie jest rozpowszechniane z tłumaczenia pojęcia ang. „technology”:
[Nowa] Technologia – aktualny stan wiedzy o wykorzystaniu technik informacyjnych w zastosowaniach systemów teleinformatycznych
Techniki informacyjne – wykorzystanie wiedzy w projektowaniu i eksploatacji urządzeń, oprogramowania i sieci z wykorzystaniem technologii informacyjnej do gromadzenia, wysyłania, przesyłania, analizowania i odbierania informacji
Technologie informacyjne – sposoby gromadzenia, wysyłania, przesyłania, analizowania i odbierania informacji z wykorzystaniem technik przetwarzania informacji
Technika przetwarzania informacji – wiedza o urządzeniach i oprogramowaniu oraz sieci (internecie) wykorzystująca technologie przetwarzanie informacji zapisywanych w postaci danych
Technologie przetwarzania informacji – sposoby przetwarzania informacji reprezentowanych przez dane z wykorzystaniem technik informatycznych oraz telekomunikacyjnych
Techniki informatyczne – wiedza o projektowaniu i eksploatacji sprzętu cyfrowego oraz oprogramowania wykorzystująca technologie informatyczne
Technologie informatyczne – sposoby działania i projektowania sprzętu cyfrowego oraz oprogramowania z wykorzystaniem techniki cyfrowej
Technika cyfrowa – wiedza o projektowaniu i funkcjonalności elementów sprzętu cyfrowego oraz programów korzystająca z technologii cyfrowej
Technologia cyfrowa – sposób realizacji operacji cyfrowych w elementach cyfrowych oraz oprogramowaniu.
Ale jest jedno ale…
Analiza pojęciowa i spójność słownika techniki i technologii
Narzędzia
Jednymi z najpopularniejszych narzędzi i technik analizy pojęciowej jest system opisany w specyfikacji Semantics Of Business Vocabulary And Business Rules . Jest to system oparty na rachunku zdań (predykatów) i ontologii w nauce o informacji (information science) oraz graficznej reprezentacji ontologii w postaci diagram klas tu nazwanego “modele faktów” (faktem jest tu predykat czyli związek łączący pojęcia w zdania, zwany “związkiem zdaniowtórczym”). Ontologię definiujemy tu jako:
Ontologia – formalna reprezentacja pewnej dziedziny wiedzy, na którą składa się zapis zbiorów pojęć (ang. concept) i relacji między nimi .
Do analizy pojęciowej i opracowania modeli pojęciowych użyto aplikacji Visual Paradigm (How to Develop a Fact Model? oraz How to Use Textual Analysis?).
Technika i technologia czyli co
Pierwszy problem: w publikacji użyto pojęć Technologia i Technika, jednak słowo “Technika” nie ma tu swojej definicji (a moim zdaniem powinna być). Dodajmy tę i inne brakujące definicje:
Technika– wiedza na temat praktycznego wykorzystania osiągnięć nauki w przemyśle, transporcie, medycynie itp.; też: praktyczne wykorzystanie tej wiedzy (SJP)
System – celowo określony zbiór elementów i zbiór sprzężeń między nimi, które wspólnie określają cechy całości. Definiowanie systemu polega na wyodrębnieniu: elementów otoczenia systemu, istotnych sprzężeń między elementami systemu oraz istotnych sprzężeń systemu z jego otoczeniem. (z greckiego systema), jest to zestaw wzajemnie powiązanych ze sobą elementów, funkcjonujących jako jedna całość (nakłady, procesy transformacji, wyniki i sprzężenie zwrotne). Systemem jest wszelki skoordynowany wewnętrznie i wykazujący określoną strukturę układ elementów. Zespół sposobów (metod) działania, wykonywania złożonych czynności. To całokształt zasad organizacyjnych, ogół norm i reguł obowiązujących w danej dziedzinie (np. system finansowy, system moralny) (źr.: https://mfiles.pl/pl/index.php/System).
System teleinformatyczny – zespół współpracujących ze sobą urządzeń informatycznych i oprogramowania zapewniający przetwarzanie, przechowywanie, a także wysyłanie i odbieranie danych przez sieci telekomunikacyjne za pomocą właściwego dla danego rodzaju sieci telekomunikacyjnego urządzenia końcowego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne (Dz.U.2022.1648); (Dz.U.2005.64.565) Projekt: Powszechne e-usługi administracji publicznej na platformie ePUAP
Drugi zgrzyt moim zdaniem to “zawłaszczenie” na użytek informatyki i pojęcia [Nowa] Technologia. Zajrzyjmy do SJP:
technologia «dziedzina techniki zajmująca się opracowywaniem nowych metod produkcji wyrobów lub przetwarzania surowców» także «metoda przeprowadzania procesu produkcyjnego lub przetwórczego»
sss
Popatrzmy na tekst:
Wychodząc od zasady, że częścią pojęcia „technika” jest „technologia”, a z kolei w definicji „technologii” należy się odwołać do użytych technik (tzw. definicja rekurencyjna), przedstawiamy zestaw tych definicji. Na wstępie zdefiniowano pojęcie „[nowa] technologia” – czyli to, co obecnie jest rozpowszechniane z tłumaczenia pojęcia ang. „technology”.
Popatrzmy na pierwsze zdanie i zapiszmy jest w formie z predykatem jak łącznikiem pojęć:
„technologia” jest częścią pojęcia „technika”
Zgodnie z zasadą logiki zdań, a także zasadą podstawiania znaną z algebry, zamiana pojęć na ich definicje nie powinna zmienić sensu (znaczenia) zdania :
[dziedzina techniki zajmująca się opracowywaniem nowych metod produkcji wyrobów lub przetwarzania surowców] jest częścią [wiedza na temat praktycznego wykorzystania osiągnięć nauki w przemyśle, transporcie, medycynie itp.; też: praktyczne wykorzystanie tej wiedzy]
skracają to otrzymamy zdanie:
technologia to jest część techniki
taka definicja technologii powoduje jednak mały zgrzyt gdy spojrzymy na definicje pojęcia technologia:
technologia to stan wiedzy o wykorzystaniu techniki
Być może to autorzy mieli na myśli pisząc, że to jest “definicja rekurencyjna“. Rekurencję definiujemy jako “odwoływanie się funkcji” lub definicji do samej siebie, jednak w podręcznikach z zakresu ontologii autorzy piszą, że definicje pojęć nie mogą zawierać w swojej treści pojęć definiowanych, bo powstaje “masło jest maślane” . Podobny “zakaz” zawiera specyfikacja SBVR .
Dla powyższego słownika diagram (model) faktów wygląda np. tak:
Podsumowanie
Analizy pojęciowe to jeden z kluczowych etapów prac nad projektowaniem oprogramowania. Program komputerowy to zbiór procedur, te są nie raz regułami: reguła to zdanie zawsze prawdziwe. Te reguły, zdania, są budowane z pojęć, więc pojęcia te, i ich definicje muszą:
- wzajemnie się wykluczać,
- pozwala na opisanie całej określonej dziedziny,
- pozwalać na tworzenie poprawnych reguł w tak określonej dziedzinie (poprawna reguła to zdanie pozwalające sprawdzić jego prawdziwość).
Nazywamy to przestrzenią pojęciową. Jeżeli warunki te nie zostaną spełnione, zaprojektowanie (czyli także napisanie) poprawnie działającego programu będzie niemożliwe. Dlaczego? Pojęcia te to docelowo nazwy dokumentów, formularzy, etykiet i wartości ich atrybutów. Wadliwość przestrzeni pojęciowej kończy sie brakiem możliwości walidacji danych w tych formularzach. Warto tu przypomnieć, że model pojęciowy to dziedzinowy słownik pojęć a nie model danych .
Polecam także krótki wpis zatytułowany: Słownik pojęć biznesowych: najbardziej podstawowe wymaganie. A co z tym słownikiem, który tu omawiałem? No cóż, jest…
