Dykteryjka o metodzie badawczej:

Pewien naukowiec przeprowadzał doświadczenie na muchach. Dziennik: Do badań wytypowano losowo muchę, mucha reaguje na polecenia głosowe. Po oderwaniu jednej nogi wydano polecenie – Mucha chodź! – mucha reaguje. Po oderwaniu drugiej nogi – Mucha chodź! – mucha nadal chodzi. Po oderwaniu trzeciej nogi – Mucha chodź! – mucha chodzi lekko kuśtykając. Po oderwaniu czwartej nogi – Mucha chodź! – mucha chodzi, mocno kuleje. Po oderwaniu piątej nogi – Mucha chodź! – mucha z trudem ale jednak się przemieszcza. Po oderwaniu szóstej nogi – Mucha chodź! – mucha nie reaguje na to polecenie. Wnioski: Po oderwaniu ostatniej nogi mucha straciła słuch.

To typowa heurystyka: człowiek postrzega jako przyczynę zjawisk te zdarzenia, które je bezpośrednio poprzedzają. Bardzo często obserwuję to zjawisko przy okazji tłumaczenia tego co dzieje się w firmach: za przyczynę sukcesów i porażek (z reguły ostatnie bywa tak oceniane) uznaje się  ostatnio wprowadzane zmiany czy innowacje, nowych menedżerów itp.. (zresztą podobnie wygląda szukanie przyczyn obecnego kryzysu, o ile taki w ogóle mamy…).

Inny przykład, tym razem na temat “tego co oczywiste”:

W pewnej wiosce  mieszkał szaman, który zawsze przed świtem odprawiał taneczny rytuał wschodu słońca, dzięki któremu – jak utrzymywał – wschodzi słońce. Mieszkańcy wioski, szamana żywili i ubierali, jako jedynemu pozwolili na posiadanie wielu żon, mimo, że szaman nie pracował. Pewnego razu do wioski wrócił po studiach syn jednej z mieszkających w niej rodzin. Powiedział, że tam gdzie był nie było szamana i dzień nastawał jak tu, że szaman to pasożyt i wcale nie musi rano tańczyć by życie toczyło się normalnym trybem. Zasugerował, że to co mówi łatwo sprawdzić, wystarczy zamknąć szamana na jeden dzień w szałasie i nie wypuścić. Mieszkańcy wioski zamordowali młodego chłopaka, o czym szaman nawet nie wiedział.

I teraz krótkie rady:

1. Jako analityk staraj się zrozumieć a nie tylko zapisywać obserwacje, heurystyka to coś przed czym analityk powinien umieć się bronić a nie jej używać …(prawdziwa wiedza to znajomość przyczyn – Arystoteles).
2. Jako analityk, pisząc rekomendacje, nie zapominaj, że wprowadzenie zmiany może napotkać opór, którego źródłem wcale nie jest niechęć a strach i brak wiedzy.

Tak więc gdy trafisz na klienta myślącego prostymi schematami, opowiedz mu co proponujesz i nie narzucaj się. Klient, który “wie lepiej” – nie mówiąc Ci o tym – i tak pogrzebie Twoja pracę… A na początku zawsze ostrzegaj swoich klientów tak ja ja: “zanim zapytacie, bądźcie pewni, że chcecie poznać odpowiedź”…

Niestety bywa tak, że klient na początku pokazuje, że przyjmuje z pokorą to co mówisz, a powie Ci o tym, że nie uznaje odpowiedzi dopiero jak ją pozna , wtedy jedynym co można zrobić jest wyjęcie segregatora, który zawiera zapisane wszystkie, zaakceptowane po drodze, kluczowe etapy tej współpracy… miej je zawsze. Drugim wyjście jest … wyjście z tego projektu.

Rada dla firm angażujących analityków: sprawdź czy przypadkiem angażowany analityk nie jest badaczem much…

Rada dla angażowanych analityków: upewnij się, czy przypadkiem organizacja, która Cię angażuje, nie jest wioską szamana…

“To smutne, że głupcy są tak pewni siebie, a ludzie mądrzy tak pełni wątpliwości” (Bertrand Russell).