pojęcie: dedukcja

[łac. deduc­tio ?wypro­wa­dze­nie?], log. rozu­mo­wa­nie (wnio­sko­wa­nie), któ­re posia­da cechę nie­za­wod­no­ści, tzn. od praw­dzi­wych prze­sła­nek pro­wa­dzi do praw­dzi­wych wnio­sków dzię­ki zasto­so­wa­niu nie­za­wod­nej regu­ły wnio­sko­wa­nia (wnio­sko­wa­nie); (patrz: sys­tem deduk­cyj­ny, rachu­nek zdań)

wybra­ne pod­sta­wo­we regu­ły wnioskowania:

  • pra­wo wyłą­czo­ne­go środ­ka (z dwóch zdań: zda­nia lub jego zaprze­cze­nia jed­no zawsze jest praw­dzi­we), pra­wo to jest odpo­wied­ni­kiem regu­ły ter­tium non datur (łac. trze­ciej moż­li­wo­ści nie ma)
  • pra­wo sprzecz­no­ści, cza­sem tak­że pra­wo nie­sprzecz­no­ści (nie może być jed­no­cze­śnie praw­dzi­we zda­nie i jego zaprzeczenie)
  • pra­wo sylo­gi­zmu, pra­wo prze­chod­no­ści impli­ka­cji (jeże­li z jed­ne­go zda­nia wyni­ka dru­gie i z dru­gie­go trze­cie, to z pierw­sze­go wyni­ka trzecie)
  • pra­wa transpozycji:
    • jeże­li z jed­ne­go zda­nia wyni­ka dru­gie, to z zaprze­cze­nia dru­gie­go wyni­ka zaprze­cze­nie pierw­sze­go, pra­wo to jest odpo­wied­ni­kiem ary­sto­te­le­sow­skiej regu­ły wnio­sko­wa­nia modus tol­len­do tol­lens (łac. spo­sób zaprze­cza­ją­cy przy pomo­cy zaprzeczenia)
    • jeże­li z zaprze­cze­nia zda­nia wyni­ka dru­gie zda­nie, to z zaprze­cze­nia dru­gie­go wyni­ka pierw­sze, pra­wo to jest odpo­wied­ni­kiem ary­sto­te­le­sow­skiej regu­ły wnio­sko­wa­nia modus tol­len­do ponens (łac. spo­sób potwier­dza­ją­cy przy pomo­cy zaprzeczenia)
    • jeże­li z jed­ne­go zda­nia wyni­ka zaprze­cze­nie dru­gie­go, to z dru­gie­go wyni­ka zaprze­cze­nie pierw­sze­go, pra­wo to jest odpo­wied­ni­kiem ary­sto­te­le­sow­skiej regu­ły wnio­sko­wa­nia modus ponen­do tol­lens (łac. spo­sób zaprze­cza­ją­cy przy pomo­cy potwierdzenia)
  • pra­wo reduk­cji do absur­du (reduc­tio ad absur­dum): jeże­li z pierw­sze­go zda­nia wyni­ka jed­no­cze­śnie i dru­gie i zaprze­cze­nie dru­gie­go, to pierw­sze jest fałszywe
  • pra­wo Dunsa Szkota: jeże­li zda­nie jest fał­szy­we, to wyni­ka z nie­go każ­de inne zda­nie (nazy­wa­ne cza­sa­mi regu­łą manipulacji)

Tu użyto tego pojęcia: