Ekspertyzy, opinie i recenzje, rola biegłego

Ogromny roz­wój nauki i tech­ni­ki spo­wo­do­wał, że opi­nie bie­głych sta­ły się nie­odzow­nym ele­men­tem więk­szo­ści postę­po­wań cywil­nych. Często poja­wia­ją się tak­że tzw. opi­nie pry­wat­ne, a zatem wyko­na­ne na zle­ce­nie stro­ny pro­ce­so­wej, nie zaś sądu. Wprawdzie opi­nie pry­wat­ne nie sta­no­wią dowo­du w rozu­mie­niu prze­pi­sów KPC, ale nie moż­na pomi­jać ich zna­cze­nia. Mogą one bowiem pozwo­lić unik­nąć spo­ru sądo­we­go, kie­dy powstrzy­ma­ją powo­da przed jego wyto­cze­niem lub pozwa­ne­go skło­nią do ugo­dy przed­są­do­wej. W toku pro­ce­su speł­nia­ją one rolę facho­we­go uza­sad­nie­nia sta­no­wi­ska stro­ny, środ­ka upraw­do­po­dob­nie­nia oraz prze­słan­ki uła­twia­ją­cej wery­fi­ka­cję opi­nii bie­głe­go sądo­we­go. […] Nic zatem dziw­ne­go, że w coraz więk­szej ilo­ści spraw cywil­nych stro­ny na popar­cie swo­ich twier­dzeń przed­sta­wia­ją opi­nie fachow­ców i rze­czo­znaw­ców wyda­ne na ich wła­sne zlecenie.

(źr.: Znaczenie tzw. opi­nii pry­wat­nych dla postę­po­wa­nia cywil­ne­go : Czasopisma C.H.Beck)

Opinie pry­wat­ne mogą mieć cha­rak­ter eks­per­ty­zy wyko­na­nej na pry­wat­ne (a nie sądu) zle­ce­nie. Oferowana prze­ze mnie eks­per­ty­za to odpo­wiedź na zada­ne eks­per­to­wi pyta­nie. Ekspertowi przy­słu­gu­je auto­no­mia badaw­cza, a co za tym idzie wybór meto­dy badania.

W sze­ro­ko poję­tej bran­ży inży­nier­skiej, opar­tej na two­rze­niu spe­cja­li­stycz­nych tre­ści, jed­nym z istot­nych ele­men­tów jest pra­wo autor­skie, war­to­ści inte­lek­tu­al­ne, poję­cie tajem­ni­cy przed­się­bior­stwa, sta­ran­ne dzia­ła­nie i uzy­ska­ny efekt. Są to poję­cia uży­wa­ne w pra­wie i w umo­wach na reali­za­cje prac inży­nier­skich. Dlatego w ramach opi­nii eks­perc­kich przy­wo­ły­wa­ne są usta­wy, opu­bli­ko­wa­ne opi­nie praw­ne i orzecz­nic­two, w celu kla­sy­fi­ko­wa­nia tre­ści prze­ka­za­nych materiałów. 

Jedną z pod­sta­wo­wych metod jakie sto­su­je w opra­co­wy­wa­niu eks­per­tyz jest ide­ali­za­cja. Idealizacja to abs­tra­ho­wa­nie od kon­tek­sto­wych szcze­gó­łów nie­istot­nych dla isto­ty przed­mio­tu eks­per­ty­zy, jej wyni­kiem jest bazo­wy (ide­ali­zo­wa­ny) opis przed­mio­tu eks­per­ty­zy. Szczegóły te sta­no­wią nato­miast pod­sta­wę tre­ści eks­per­ty­zy, któ­rej wnio­ski opar­te są mię­dzy inny­mi na tych deta­lach . Metoda ta pozwa­la na spro­wa­dze­nie każ­dej eks­per­ty­zy doty­czą­cej okre­ślo­ne­go przed­mio­tu, do porów­na­nia sta­nu bada­ne­go z wzor­cem, któ­rym powi­nien być stan uzna­wa­ny za ide­al­ny w danej sytu­acji (np. nor­ma, dobre prak­ty­ki, ogól­nie dostęp­na wie­dza nauko­wa). Takie bada­nie i jego wynik (eks­per­ty­za) sta­je się wte­dy for­mą audy­tu .

Obszar i zasady współpracy

Świadczę usłu­gi w zakre­sie audy­tu i recen­zo­wa­nia doku­men­ta­cji pro­jek­to­wej w obsza­rze sze­ro­ko poję­tej ana­li­zy sys­te­mów, w szcze­gól­no­ści : ana­li­zy i mode­le pro­ce­sów biz­ne­so­wych, struk­tu­ry infor­ma­cyj­ne danych i doku­men­tów, logi­ka biz­ne­so­wa i regu­ły biz­ne­so­we, ana­li­zy przed­wdro­że­nio­we, pro­jek­ty archi­tek­tu­ry sys­te­mów infor­ma­cyj­nych, meto­dy i pro­ce­sy wytwa­rza­nia opro­gra­mo­wa­nia, jego utrzy­ma­nia i roz­wo­ju. Usługa reali­zo­wa­na jest zdal­nie dro­gą elektroniczną. 

Współpraca pole­ga na prze­sła­niu dro­gą elek­tro­nicz­ną opi­su pro­ble­mu oraz doku­men­tów (mate­ria­łu) do audy­tu. Zamawiający potwier­dza zle­ce­nie Zamówieniem i wpła­tą (ta usłu­ga jest przed­pła­co­na, wię­cej na stro­nie Zamów). Zwracam tak­że uwa­gę, że zgod­nie z pra­wem doku­men­ty, któ­rych treść sta­no­wi tajem­ni­cę przed­się­bior­stwa, dla ich ochro­ny, muszą być sto­sow­nie ozna­czo­ne (patrz tajem­ni­ca przed­się­bior­stwa). Obecnie nie jest wyma­ga­na umo­wa o zacho­wa­niu pouf­no­ści. Ekspertyzy, któ­rych celem jest oce­na skut­ków i usta­le­nie przy­czyn okre­ślo­ne­go sta­nu fak­tycz­ne­go (np. eks­per­ty­zy w spo­rach sądo­wych lub przed­są­do­wych), mają struk­tu­rę publi­ka­cji nauko­wej (IMRAD).

NIe jestem bie­głym sądo­wym, w świe­tle pol­skie­go pra­wa, spo­rzą­dzam tak zwa­ne opi­nie pry­wat­ne (patrz wstęp). 

Wyceny i oceny oprogramowania

Specyficznym rodza­jem eks­per­tyz doty­czą­cych sys­te­mów infor­ma­cyj­nych w orga­ni­za­cjach (i tych ​„papie­ro­wych” i tych w posta­ci sys­te­mów infor­ma­tycz­nych) są ich wyce­ny, oce­ny ryzy­ka jakie stwa­rza­ją dla orga­ni­za­cji, oce­na dłu­gu tech­no­lo­gicz­ne­go jaki nio­są, i inne o podob­nych cha­rak­te­rze (np. sprze­daż start-up’u wyma­ga wyce­ny jego zaso­bów nie­ma­te­rial­nych czy­li opro­gra­mo­wa­nia jakie powsta­ło w ramach tego start-up’a). Podobnie wyglą­da oce­na moż­li­wo­ści ochro­ny sys­te­mu jako know-how fir­my firmy.

Tego typu eks­per­ty­zy zawsze wyma­ga­ją dostę­pu do doku­men­ta­cji tech­nicz­nej sys­te­mu. Podstawowym tego powo­dem jest fakt, że oce­na sys­te­mu na bazie jego zewnętrz­nych cech lub tyl­ko opi­su idei i celu jego zasto­so­wa­nia, nie jest moż­li­wa, nie jest też uzna­wa­na. Po dru­gie nie zna­jąc mecha­ni­zmu dzia­ła­nia pro­gra­mu, nie jest moż­li­wa jaka­kol­wiek oce­na tego ile kosz­to­wa­ło­by jego wytwo­rze­nie (odtwo­rze­nie).

Ekspertyzy i opinie w prawie 

Cytaty z wykła­du: ​„Dowód z opi­nii bie­głe­go w pra­wie pol­skim”, Adw. Dr Karol Pachnik, 7 listo­pa­da 2011 roku ? Wykład KDZ ORA w Warszawie.

Biegły sądowy

Biegli ad-hoc wystę­pu­ją we wszyst­kich regu­la­cjach pro­ce­du­ral­nych poza PPSA, mogą to być:

• Osoby fizycz­ne
• Posiadające wia­do­mo­ści spe­cjal­ne (wie­dzę specjalistyczną/umiejętności praktyczne)
• Powołane do wyda­nia opi­nii przez upraw­nio­ny podmiot

Biegły speł­nia funk­cje pomoc­ni­cze, trze­ba zauwa­żyć, że nawet gdy­by sąd posia­dał wia­do­mo­ści spe­cjal­ne, to i tak jest zobo­wią­za­ny sko­rzy­stać z dowo­du z opi­nii bie­głe­go (wyrok Sądu Najwyższego z 3 maja 1982 r., sygn. akt I KR 319/81, OSNPG 11/1982, poz. 149). Wiadomości spe­cjal­ne to szcze­gól­na wie­dza spe­cja­li­stycz­na z danej dzie­dzi­ny sztu­ki, tech­ni­ki, kul­tu­ry, budow­nic­twa, prze­my­słu, rol­nic­twa, trans­por­tu, komu­ni­ka­cji, infor­ma­ty­ki, che­mii etc., obej­mu­ją­ca wia­do­mo­ści wykra­cza­ją­ce poza zakres tych, jaki­mi dys­po­nu­je ogół osób inte­li­gent­nych i ogól­nie wykształ­co­nych (wyrok Sądu Najwyższego, sygn. akt I CR 331/75 z 18 lip­ca 1975 r).

Dowód z opi­nii bie­głe­go z uwa­gi na skład­nik w posta­ci wia­do­mo­ści spe­cjal­nych jest dowo­dem tego rodza­ju, iż nie może być zastą­pio­ny inną czyn­no­ścią dowo­do­wą, np. prze­słu­cha­niem świad­ka (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 listo­pa­da 1999 roku, sygn. akt I CKN).

UWAGA! Pozasądowa eks­per­ty­za (czy popraw­niej opi­nia), pozo­sta­ją­ca w sprzecz­no­ści z eks­per­ty­zą, na któ­rej sąd oparł swe orze­cze­nie może być, wedle sta­no­wi­ska Sądu Najwyższego, nowym dowo­dem w spra­wie o wzno­wie­nie postę­po­wa­nia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 paź­dzier­ni­ka 1990 roku, sygn. V KO 8/90).

Opinia prywatna

Odniesienie się do opi­nii bie­głe­go sądo­we­go czę­sto­kroć może być zwią­za­ne z koniecz­no­ścią samo­dziel­ne­go zwró­ce­nia się przez stro­nę do inne­go spe­cja­li­sty w tym zakre­sie. Uzyskana tą dro­gą opi­nia nie będzie z pro­ce­so­we­go punk­tu widze­nia toż­sa­ma z opi­nią bie­głe­go sądo­we­go i nie może jej zastą­pić. Może jed­nak być potrak­to­wa­na jako sta­no­wi­sko stro­ny lub doku­ment pry­wat­ny, zali­czo­ny w poczet mate­ria­łu dowo­do­we­go. Nie jest jed­nak wyklu­czo­ne, że będzie rzu­to­wać na osta­tecz­ną oce­nę opi­nii spo­rzą­dzo­nej przez bie­głe­go sądo­we­go i przy­czy­ni się do wybo­ru dal­sze­go try­bu procedowania.

Prywatne eks­per­ty­zy opra­co­wa­ne na zle­ce­nie stron, czy to w toku pro­ce­su, czy jesz­cze przed jego wsz­czę­ciem, nale­ży trak­to­wać w razie przy­ję­cia ich przez sąd orze­ka­ją­cy, jako wyja­śnie­nia sta­no­wią­ce popar­cie z uwzględ­nie­niem wia­do­mo­ści spe­cjal­nych sta­no­wisk stron (wyrok Sądu Najwyższego z dania 11 czerw­ca 1974 roku, sygn. akt II CR 260/74).

Zgłaszanie uwag do ekspertyzy

Jedynym moż­li­wym powo­dem odrzu­ce­nia opi­nii lub eks­per­ty­zy jest wyka­za­nie jej wadli­wo­ści mery­to­rycz­nej ( a tak­że Sąd Najwyższy, wyrok z dnia 15 czerw­ca 1970 roku I CR224/70 ).

Niedopuszczalne są uwa­gi doty­czą­ce jej autora. 

Źródła

(wydruk PL)