Diagram Przypadków Użycia UML

Wprowadzenie Jest to diagram, który na równi z Diagramem Klas, budzi bardzo często ogromne problemy interpretacyjne (patrz: Diagram klas...). Bardzo wielu autorów przypisuje temu diagramowi role, których on nie pełni, a nie raz prezentowane w sieci i literaturze przykłady są niepoprawne. Znakomita większość autorów tych diagramów używa ich jako "zbioru możliwych kliknięć" co jest całkowitym niezrozumieniem celu użycia i idei tego diagramu. Nawet jeżeli ktoś potrzebuje takiej mapy klikania, to są do tego lepszych narzędzia i metody (przykład: Mapa ekranów aplikacji ? podstawa dobrego UX/UI design). Tworzenie niezgodnych z notacją…

Czytaj dalejDiagram Przypadków Użycia UML

Odpowiedzialność projektanta systemu

Wstęp

prawie 10 lat temu pisałem:

Często spo­ty­kam się z róż­ny­mi meto­da­mi uwzględ­nia­nia pra­wa w doku­men­ta­cji wyma­gań. Jakim wyma­ga­niem jest zgod­ność z obo­wią­zu­ją­cym pra­wem? I trud­niej­sze pyta­nie: czy zmia­na pra­wa to zmia­na wyma­gań? Inny aspekt pro­ble­mu to ana­li­za i defi­ni­cja (opis) tej zgod­no­ści z pra­wem. Spotkać moż­na się z meto­dą pole­ga­ją­cą na trak­to­wa­niu każ­de­go (mają­ce­go wpływ na sys­tem) para­gra­fu np. usta­wy jako wyma­ga­nia. Problem zgod­no­ści opro­gra­mo­wa­nia z pra­wem ma dwa aspekty. Zgodność opro­gra­mo­wa­nia z pra­wem pole­ga na tym, że ??opro­gra­mo­wa­nie nie może ogra­ni­czać sto­so­wa­nia pra­wa to jest nie może  wymu­szać swo­imi ogra­ni­cze­nia­mi dzia­łań nie­zgod­nych z prawem?. Ja oso­bi­ście reko­men­du­ję roz­cią­gnię­cie tej defi­ni­cji na ??ani nie powin­no pozwa­lać na łama­nie pra­wa?.  Tu jed­nak wie­lu uwa­ża, że ??zama­wiam narzę­dzie i uży­wam jak chcę, na swo­ja odpo­wie­dzial­ność?. Coś w tym jest, war­to jed­nak zosta­wić ??włącz­nik?.  (źr.: Prawo a wymagania … )

Dzisiaj czytam:

To administrator odpowiada za zabezpieczenia systemów, a więc także za to, że pracownik zdołał skopiować dane osobowe na zewnętrzny nośnik. […] W ocenie WSA w toku postępowania PUODO prawidłowo ustalił, iż w SGGW dopuszczono się licznych uchybień, w szczególności nie przeprowadzono właściwej analizy ryzyka i oceny zagrożeń już na etapie projektowania systemów (privacy by design) oraz nie wdrożono odpowiednich środków zapewniających bezpieczeństwo danych, w tym przed możliwością wyeksportowania danych z systemu na zewnątrz.(źr.: Odpowiedzialność administratora za naruszenie zasady privacy by design)

Rzecz w tym, że administrator, w rozumieniu prawa, to także podmiot zlecający powstanie oprogramowania, które go wspiera w realizacji jego obowiązków, a jednym z tych obowiązków jest egzekwowanie ustalonych zasad. Dzisiaj o tym, że zbieranie “podpisów pod oświadczeniami” to nie jest bezpieczeństwo.

(więcej…)

Czytaj dalejOdpowiedzialność projektanta systemu

Architektoniczne wzorce projektowe w analizie i projektowaniu modelu dziedziny systemu

Wprowadzenie

W artykule o aplikacjach webowych, ponad rok temu, pisałem:

Generalnie klu­czo­wą cechą micro-ser­wi­sów, czy­nią­cą z nich tak zwa­ną zwin­ną archi­tek­tu­rę, jest cał­ko­wi­ta wzajemna nie­za­leż­ność imple­men­ta­cji poszcze­gól­nych usług aplikacyjnych. (źr.: Aplikacje webowe i mikroserwisy czyli architektura systemów webowych).

Przy innej okazji pisałem o wzorcach:

Wzorce pro­jek­to­we to bar­dzo waż­na część ??zawo­du? ana­li­ty­ka i archi­tek­ta opro­gra­mo­wa­nia. […] Generalnie wzor­ce są to ska­ta­lo­go­wa­ne stan­dar­dy i dobre prak­ty­ki . (Obiektowe wzorce projektowe )

Szkolenia dla analityków poprzedzam ankietami przed szkoleniowymi, jak do tej pory żadna nie zawierała pytań o wzorce projektowe: ani tego że są używane ani tego, że są celem szkolenia, niemalże każdy deklaruje albo, że używa UML lub, że chce zacząć używać UML, nawet gdy są to programiści. Zauważyłem, że wzorce projektowe w świadomości analizy biznesowej i projektowania (OOAD) “nie istnieją”. Wśród programistów, jeżeli jest spotykana, to wiedza o wzorcach przydatnych w tworzeniu bibliotek i narzędzi, często też powielane są wyuczone stare i złe praktyki programistyczne rodem z lat 60-tych (np. praktyki SmallTalk, patrz dalej).

Z drugiej strony od wielu lat znane są techniki MDA (Model Driven Architecture) czy MBSE (Model Based System Engineering), które w różnych formach, ale jednak wskazują, że najskuteczniejsza forma wyrażania wymagań wobec rozwiązania to projekt architektury i logiki dziedzinowej (model) działania aplikacji . O projektowaniu poprzedzającym implementację pisze sie od dość dawna, metody obiektowe i dobre praktyki znane są od lat .

Autorzy BABoK praktycznie od początku istnienia tego wydawnictwa, zwracają uwagę na tak zwaną “białą skrzynkę”, czyli wymagania wyrażone w postaci wewnętrznej struktury produktu, wskazując, że to znacznie skuteczniejsza metoda definiowania wymagań wobec rozwiązania, niż tak zwana “czarna skrzynka”, czyli tradycyjne, i jednak mniej skuteczne, wymagania wyrażone tylko jako cechy funkcjonalne i poza-funkcjonalne. Pamiętajmy, że adresatem wymagań jest zawsze dostawca produktu!

(więcej…)

Czytaj dalejArchitektoniczne wzorce projektowe w analizie i projektowaniu modelu dziedziny systemu

Diagram aktywności UML – kiedy

Wprowadzenie

Od czasu do czasu jestem pytany o to, kiedy używać diagramu aktywności UML. Od 2015 roku specyfikacja UML wskazuje, że diagramy te są narzędziem modelowania metod czyli logiki kodu (dla Platform Independent Model): aktywności (activities) to nazwy metod, zadania/kroki (actions) to elementy kodu (przykłady w dalszej części).

Gdy powstawał UML, diagramy aktywności były używane także do modelowanie procesów biznesowych. W roku 2004 opublikowano specyfikację notacji BPMN, która w zasadzie do roku 2015 “przejęła” po UML funkcję narzędzia modelowania procesów biznesowych. W 2015 roku formalnie opublikowano specyfikację UML 2.5, gdzie generalnie zrezygnowano z używania UML do modeli CIM. Obecnie Mamy ustabilizowaną sytuację w literaturze przedmiotu: BPMN wykorzystujemy w modelach CIM (modele biznesowe), UML w modelach PIM i PSM jako modele oprogramowania (a modele systemów: SysML, profil UML).

Na przełomie lat 80/90-tych rozpoczęto prace nad standaryzację notacji modelowania obiektowego, w 1994 opublikowano UML 0.9, w 2001 roku pojawiają się pierwsze publikacje o pracach nad notacją BPMN, jednocześnie pojawia się Agile Manifesto, od 2004 roku ma miejsce spadek zainteresowania dokumentowaniem projektów programistycznych, w 2004 rok publikowano specyfkację BPMN 1.0, od tego roku ma miejsce wzrost zainteresowania modelowaniem procesów biznesowych, powoli stabilizuje się obszar zastosowania notacji UML. W 2015 roku opublikowano UML 2.5, stosowanie analizy (CIM) i i projektowania (PIM), jako etapu poprzedzającego implementacje, stało się standardem (źr. wykresu: Google Ngram).

Tak więc obecnie:

Nie używamy diagramów aktywności do modelowania procesów biznesowych. Do tego służy notacja BPMN!

Diagram aktywności może być modelem kodu na wysokim lub niskim poziomie abstrakcji, operujemy wtedy odpowiednio aktywnościami (activity) lub działaniami (actions). Te ostatnie to w zasadzie reprezentacja poleceń programu.

Nie ma czegoś takiego jak “proces systemowy”, oprogramowanie realizuje “procedury”.

Projektując oprogramowanie zgodnie ze SPEM , powstaje Platform Independent Model. W praktyce już na tym etapie programujemy, bo tworzymy logikę i obraz przyszłego kodu. Taka forma dokumentowania pozwala także lepiej chronic wartości intelektualne zamawiającego.

(więcej…)

Czytaj dalejDiagram aktywności UML – kiedy

Krótka historia pewnego wymagania

Wprowadzenie Zarówno w projektach jak i w dyskusjach np. na konferencjach czy na LinkedIn, pojawia się stale pewne nieporozumienie: "projektowanie to waterfall". Myśli tak każdy, kto wyobraża sobie, że projekt czegoś to jakaś masa wszystkich możliwych detali. Jednocześnie nie ja jeden widuję "Dokumenty analizy biznesowej" albo "Dokumenty wymagań" zawierające setki pozycji o treści "system powinien...", nie raz wykonane przez krytyków "water fall", którzy reprezentując developera deklarującego metody "agile", "zabezpieczają się" przez odpowiedzialnością za zakres projektu. Pierwsza ważna uwaga: projekt systemu to nie jest ani zestaw dziesiątków "user story" ani detaliczna…

Czytaj dalejKrótka historia pewnego wymagania

Dokument a kumulacja faktów: OOAD i model dziedziny systemu

Tym razem o czymś co potrafi zabić ;) czyli czym jest dokument oraz fakt i obiekt. Czym się różni zakup kilku produktów, w tym samym sklepie, w np. godzinnych odstępach czasu, od zakupu wszystkich razem? Poza formą udokumentowania, niczym: w sklepie to samo i tyle samo zeszło ze stanu magazynu, a my wydaliśmy w obu przypadkach tyle samo pieniędzy (o promocjach później)! W pierwszym przypadku mamy kilka faktów zakupu, w drugim, jeden, ale zawsze tyle samo obiektów (produkt). Faktura (paragon) to dokument opisjący fakt, przedmiot sprzedaży jest obiektem. Tu obiektem…

Czytaj dalejDokument a kumulacja faktów: OOAD i model dziedziny systemu

Model i dokumentowanie wdrożenia

Ten artykuł to próba przybliżenia czytelnikowi pojęcia metamodel i model. To także mała próbka tego co jest produktem nadzoru autorskiego. Nieco ponad pięć lat temu w artykule Diagram obiektów czyli bottom-up pisałem o pojęciu instancji obiektu i diagramie obiektów. Wtedy skupiłem się na jednym tylko wątku, jakim jest analiza zmierzająca do opracowania ... no właśnie, czego? Z reguły autorzy dokumentów zawierających "diagramy klas" mówią, że tworzą modele. Czy zawsze są to modele? Wprowadzenie Jednym z bardzo niedocenianych typów diagramów UML są diagram obiektów i diagram wdrożenia (który jest rodzajem diagramu…

Czytaj dalejModel i dokumentowanie wdrożenia
Read more about the article Od zapytania do realizacji zamówienia czyli jak to się robi z BPMN
(źr. Domain-Specific Conceptual Modeling Concepts, Methods and Tools, Herausgeber: Karagiannis, Dimitris, Mayr, Heinrich C., Mylopoulos, John (Eds.), ISBN 978-3-319-39417-6, str. 405)

Od zapytania do realizacji zamówienia czyli jak to się robi z BPMN

Wprowadzenie Ostatnio pojawiła się w prasie i mediach internetowych dyskusja na temat tego czym jest faktura, niestety bardzo wiele z tych opinii jest pozbawiona podstaw merytorycznych i prawnych, są niejednokrotnie po prostu nieprawdziwe. Biorąc pod uwagę fakt, że wiele tych opinii to opinie wygłaszane przez przedsiębiorców, wyłania się smutny obraz jakości informacji zbieranej metodą wywiadów w toku analiz biznesowych. Studiowanie literatury, cudzych opracowań w roli audytora, analiza pytań i uwag moich klientów to ogromne doświadczenie. Rok temu w artykule Mit o notacji BPMN pisałem o szkodliwości nadmiaru szczegółów na modelach. To…

Czytaj dalejOd zapytania do realizacji zamówienia czyli jak to się robi z BPMN

Procesy biznesowe a procedury

Wstęp Powodem napisania tego artykułu była publikacja: "Wdrożenie zintegrowanych elektronicznych usług, informacyjnych na przykładzie poradników przedsiębiorcy, udostępnianych poprzez Punkt Kontaktowy w Polsce". Autorzy Mgr Szymon Mamrot, doktorant na Wydziale Informatyki i Gospodarki Elektronicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, główny specjalista w Centrum Elektronicznej Gospodarki Instytutu Logistyki i Magazynowania (e-mail: szymon.mamrot@ilim.poznan.pl). Mgr Magdalena Stachowicz, absolwentka studiów doktoranckich na Wydziale Politologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, starszy specjalista w Centrum Elektronicznej Gospodarki Instytutu Logistyki i Magazynowania (e-mail: magdalena.stachowicz@ilim.poznan.pl). Artykuł był recenzowany. Autorzy cytują między innymi mój artykuł, a konkretnie definicję procesu biznesowego, piszą także o modelowaniu…

Czytaj dalejProcesy biznesowe a procedury

Architektura kodu aplikacji jako pierwszy etap tworzenia oprogramowania

Architektura reprezentuje ważną decyzję projektową, która wpływa na kształt systemu, przy czym waga decyzji mierzona jest kosztami zmian, które wprowadza. — Grady Booch Jeśli myślisz, że dobra architektura jest droga, spróbuj złej Foote, B., & Yoder, J. (2003). Big Ball of Mud . https://www.researchgate.net/publication/2938621_Big_Ball_of_Mud Wprowadzenie Tym razem troszkę cięższy kaliber, czyli dywagacje o tym co powszechnie jest określane jako metody obiektowe i o tym skąd "konflikty i nieporozumienia" między programistami i analitykami projektantami.?*? Literatura przedmiotu zawiera wiele różnych sposobów grupowania metod programowania w paradygmaty. Autorzy z reguły skupiają się na tym, czym są…

Czytaj dalejArchitektura kodu aplikacji jako pierwszy etap tworzenia oprogramowania

Nieco zaawansowane techniki analizy i modelowania

W dwóch ubiegłorocznych artykułach pisałem o modelach pojęciowych oraz o związkach w UML. Opisałem je od strony notacyjnej. Dzisiaj o ich zastosowaniu.  Generalnie zagadnienia modeli pojęciowych, abstrakcji i metamodeli oraz związków między nimi są dość trudne (wbrew pozorom, większość ludzi ma problem z abstrakcyjnym myśleniem), jako narzędzia są bardzo przydatne w analizie i projektowaniu. Rzecz w tym, że systemy analizowane istnieją, co znaczy ni mniej ni więcej tylko to, że "są dobre bo są i działają".  Gorzej jest gdy system, nie raz nietrywialny, jest na etapie projektowania. Wtedy o tym jest "dobry"…

Czytaj dalejNieco zaawansowane techniki analizy i modelowania

CMMN czyli Case Management Model and Notation

  O notacji tej mówi się od kilku już lat. Początkowo spotkać można było opinie, że będzie częścią BPMN, a także że będzie jej konkurencją itp..  Pojawiały się nawet tezy (wróżby lub groźby ;) ), że będzie to dobre narzędzie do "rozrysowywania" złożonych przepływów w procesach (nadzieja dla zwolenników algorytmizacji firm...). Jednak nie. Walka z "kilerem" projektów, jakim jest "utrata panowania nad złożonością diagramów", z tworzeniem monstrualnych diagramów ocierających się o próby algorytmizowania organizacji trwa. Niedawno napisałem: Modele analityczne, jak sama nazwa wskazuje, to modele których celem jest stworzenie abstrakcji,…

Czytaj dalejCMMN czyli Case Management Model and Notation

Koniec treści

Nie ma więcej stron do załadowania