Architektoniczne wzorce projektowe w analizie i projektowaniu modelu dziedziny systemu

Wprowadzenie

W artykule o aplikacjach webowych, ponad rok temu, pisałem:

Generalnie klu­czo­wą cechą micro-ser­wi­sów, czy­nią­cą z nich tak zwa­ną zwin­ną archi­tek­tu­rę, jest cał­ko­wi­ta wzajemna nie­za­leż­ność imple­men­ta­cji poszcze­gól­nych usług aplikacyjnych. (źr.: Aplikacje webowe i mikroserwisy czyli architektura systemów webowych).

Przy innej okazji pisałem o wzorcach:

Wzorce pro­jek­to­we to bar­dzo waż­na część ??zawo­du? ana­li­ty­ka i archi­tek­ta opro­gra­mo­wa­nia. […] Generalnie wzor­ce są to ska­ta­lo­go­wa­ne stan­dar­dy i dobre prak­ty­ki . (Obiektowe wzorce projektowe )

Szkolenia dla analityków poprzedzam ankietami przed szkoleniowymi, jak do tej pory żadna nie zawierała pytań o wzorce projektowe: ani tego że są używane ani tego, że są celem szkolenia, niemalże każdy deklaruje albo, że używa UML lub, że chce zacząć używać UML, nawet gdy są to programiści. Zauważyłem, że wzorce projektowe w świadomości analizy biznesowej i projektowania (OOAD) „nie istnieją”. Wśród programistów, jeżeli jest spotykana, to wiedza o wzorcach przydatnych w tworzeniu bibliotek i narzędzi, często też powielane są wyuczone stare i złe praktyki programistyczne rodem z lat 60-tych (np. praktyki SmallTalk, patrz dalej).

Z drugiej strony od wielu lat znane są techniki MDA (Model Driven Architecture) czy MBSE (Model Based System Engineering), które w różnych formach, ale jednak wskazują, że najskuteczniejsza forma wyrażania wymagań wobec rozwiązania to projekt architektury i logiki dziedzinowej (model) działania aplikacji . O projektowaniu poprzedzającym implementację pisze sie od dość dawna, metody obiektowe i dobre praktyki znane są od lat .

Autorzy BABoK praktycznie od początku istnienia tego wydawnictwa, zwracają uwagę na tak zwaną „białą skrzynkę”, czyli wymagania wyrażone w postaci wewnętrznej struktury produktu, wskazując, że to znacznie skuteczniejsza metoda definiowania wymagań wobec rozwiązania, niż tak zwana „czarna skrzynka”, czyli tradycyjne, i jednak mniej skuteczne, wymagania wyrażone tylko jako cechy funkcjonalne i poza-funkcjonalne. Pamiętajmy, że adresatem wymagań jest zawsze dostawca produktu!

(więcej…)

Czytaj dalejArchitektoniczne wzorce projektowe w analizie i projektowaniu modelu dziedziny systemu

Analysis Patterns: Reusable Object Models

Jedna z ciekawszych i popularniejszych książek (ja mam dodruk z 2010 roku). Bardzo często spotykam się w sieci z powoływaniem się na tę książkę w kwestii "wzorców analitycznych". Jednak po pierwsze nie należy zapominać, że napisana została w 1996 roku (od tamtej pory mamy jednak pewien postęp, do tego książka jest ilustrowana symbolami opartymi na notacji ERD a nie UML), a po drugie, o czym wielu zapomina, Fowler prezentuje w niej modele koncepcyjne a nie strukturalne (wytłuszczenie moje): Analysis Patterns provides a catalogue of patterns that have emerged in a wide…

Czytaj dalejAnalysis Patterns: Reusable Object Models

Dane są nieważne bo liczy się przede wszystkim mechanizm działania

Często słyszę, że to trudne i pracochłonne (dodatkowe klasy w modelu) ale niestety zbyt prosty projekt potrafi być kosztowniejszy w rozbudowie w porównaniu z pierwotnym wytworzeniem, dlatego jak klient w ramach wymagań wpisuje (a wpisuje coraz częściej): system ma umożliwiać łatwe rozszerzenia funkcjonalności, to należy go tak projektować, w przeciwnym wypadku wymaganie to nie jest spełnione...Druga uwaga: często sami klienci zabijają swoje projekty żądając na samym początku dokumentowania wszystkich szczegółów jakie im do głowy przyjdą nie potrafiąc jednocześnie opisać mechanizmu działania ich organizacji. To niestety często spotykane zjawisko, z którym moim zdaniem należy walczyć. Paradoksalnie złożoność systemów biznesowych tkwi w mechanizmie ich funkcjonownia a nie w danych które zbierają (których nie raz jest po prostu za dużo...)

Czytaj dalejDane są nieważne bo liczy się przede wszystkim mechanizm działania

CQRS czyli kto, co i jak zamawia i dostarcza

Opisując wymagania wyłącznie jako "czarną skrzynkę" nie wiem co dostanę. Większość developerów będzie dążyło do uproszczenia implementacji (ich koszt, nie raz brak wiedzy) by zaspokoić na minimalnym poziomie wymagania opisane przypadkami użycia. Nie raz klient słyszy "tu musimy to uprościć bo tak się nie da", a zamawiający, nie mając kompetencji by polemizować z taką opinią, zgadza się i dostarczony system staje się zgniłym kompromisem opartym właśnie na "czarnej skrzynce" jako specyfikacji zamówień: "dostaliśmy dokładnie to co zamówiliśmy ale zupełnie nie to czego naprawdę potrzebujemy".Tak więc,nie ma znaczenia fakt, że na pewno są na rynku developerzy znający problem, który opisałem i stosujący opisane tu rozwiązanie takich problemów. Jednak nawet cień ryzyka (a jest ono na prawdę duże), że dostaniemy bubla, daje zamawiającemu prawo do szczegółowego definiowania wymagań jako "białej skrzynki", bo dzięki temu zamawiający dostanie "to czego potrzebuje a nie tylko to co zamówił".

Czytaj dalejCQRS czyli kto, co i jak zamawia i dostarcza

Poziomy szczegółowości wymagań – wzorce DDD – czyli czym jest analiza obiektowa

Kim więc jest dobry analityk?Jest to projektant, który potrafi analizowaną organizację "rozłożyć na elementy składowe". Tymi elementami są wzorce projektowe, elementy stosowanej notacji. Wynik analizy to nie "rysunek". Jest modelem w postaci schematu blokowego (diagramu), na którym każdy element ma ściśle określone znacznie, konstrukcję i zasady wzajemnego łączenia.Analiza Biznesowa to rozłożenie analizowanego "przedmiotu" na skończony zestaw elementów, który z określoną dokładnością zachowuje się jak analizowana organizacja. Jeżeli te elementy składowe mają także swoje odwzorowanie w kodzie programu, to wynik analizy staje się projektem tego oprogramowania.Poziomy szczegółowości wymagań to:cele biznesowe (produkty procesów biznesowych) opis usług żądanych od oprogramowania (tu także formatki papierowe/ekranowe, przypadki użycia oprogramowania) opis (projekt) wewnętrznej logiki biznesowej (wewnętrzne elementy składowe i scenariusze ich współdziałania)

Czytaj dalejPoziomy szczegółowości wymagań – wzorce DDD – czyli czym jest analiza obiektowa

Wymagania biznesowe a wymagania wobec produktu – rola analityka

I tak mamy: 100% interfejsu użytkownika zamawia użytkownik (sam lub z pomocą specjalistów), 100% wymagań funkcjonalnych realizuje Model Dziedziny (projekt analityka-projektanta), 100% wymagań poza-funkcjonalnych realizuje developer (projekt i implementacja). Developer także implementuje model dziedziny z pomocą technologii jakiej używa.A jeżeli klient powie: nie mamy tych wzorów dokumentów i ekranów! To pierwszy sygnał, że nie ma podstaw do zamawiania jakiegokolwiek oprogramowania, bo najpierw trzeba "wiedzieć co się chce".Jak to zrobić? Tu kłania się analiza biznesowa: modelujemy procesy biznesowe, dla każdego z nich ustalamy wejście oraz efekt (produkt) czyli właśnie owe "wzory dokumentów". Po uporządkowaniu tego i upewnieniu się, że nie ma w tym bałaganu (powtórki, braki, niekonsekwencje, sprzeczności itp.) możemy pytać o gotowe oprogramowanie lub "zamawiać" jego wytworzenie. Produktem pracy analityka powinny być, poza modelami procesów bo one są narzędziem a nie celem, obiektowy model dziedziny czyli model tego jakimi informacjami i jak zorganizowanymi operuje organizacja, oraz to jak pracownicy tej organizacji chcą się komunikować z oprogramowaniem (źrodłem informacji jest jednak klient).Mamy czysty podział odpowiedzialności i łatwość rozliczenia projektu. Na czym polega haczyk? Klient nie może unikać odpowiedzialności za skutki swoich decyzji i udzielanych informacji. Ale też, co jest kluczowe: Analityk musi zrozumieć problem i zaproponować rozwiązanie.Jednak nie jest rolą analityka wykonanie oprogramowania! To "jak - technologia - ma to zostać zrealizowane" jest decyzją developera. Ma dużo pracy. Nie zapominajmy, że kod realizujący tak zwaną logikę biznesową to ledwie kilka procent całości kodu aplikacji, jednak nie zapominajmy także (programiści), że zła logika biznesowa dyskwalifikuje całe to oprogramowanie z prostego powodu: staje się nieprzydatne.

Czytaj dalejWymagania biznesowe a wymagania wobec produktu – rola analityka

Koniec treści

Nie ma więcej stron do załadowania