Na ten wpis pewnie wielu z Was czeka, tak przynajmniej sugerują listy do mnie i głosy na forach, a także potencjalni klienci. Ci, których niestety czasem krytykuję, także pewnie czekają.…
Swego czasu na jednej z konferencji o analizie wymagań, mówiłem o potrzebie zrozumienia funkcjonowania analizowanej organizacji (firmy):
…wszystko to co nas otacza, samo w sobie jest naturalnie proste. Złożone są, nie poszczególne rzeczy, a to, że jest ich wiele i mają na siebie wzajemny wpływ. Pamiętajmy, że jedna z najtrudniejszych gier na świecie ? szachy ? to tylko kilkanaście figur i proste reguły ich przemieszczania. Nawet największą organizację można, w toku analizy, rozłożyć na skończoną liczbę ról i reguł ich postępowania i zrozumieć jej funkcjonowanie. (żr. Jarosław Żeliński, referat na konferencji o systemach ERP).
Analiza biznesowa to etap opisu (zrozumienia) modelowanej organizacji (modele procesów itp.). Potem, powstaje model rozwiązania, którym jest nie raz własnie oprogramowanie, jego logika (patrz powyższy cytat) to “obiektowy model dziedziny systemu”, a nie jakiś diagram klas nafaszerowany atrybutami i pozbawiony operacji bo jest dokładnie odwrotnie…
Od jakiegoś czasu śledzę blog WYCIĘTE Z MEJLI (AD ABSURDUM) (gorąco polecam). Dzisiaj przeczytałem to: "Rozumiem, że lubi Pan pracować w photoshopie, ale uważamy że ten program jest za mało…
Wpadła mi niedawno w ręce książka: How to survive in the jungle of Enterpice Architecture Frameworks (autor Jaap Schekkerman, na Amazon.com dostępny fragment w tym spis treści).
Dla mnie po lekturze tej książki nasuwa się jeden wniosek: moda na TOGAF to marketing The Open Group. Są inne, moim zdaniem ani gorsze ani lepsze, “ramy” architektoniczne (książka opisuje ich wiele). Podtytuł książki mówi wiele: Creating or choosing an Enterprise Architecture Framework (Tworzenie lub wybór ram architektury korporacyjnej). W zasadzie wystarczy wziąć przytaczaną powyżej definicję AE i podjąć powyższą decyzję: stworzyć lub wybrać. Nie jest to – tworzenie – łatwe, większość więc wybiera gotowe, jednak to jedynie ramy dlatego i tak nie da się tu niczego zastosować jak recepty.
Na prawdę uważam, że ukrywanie treści ofert to sygnał: “jestem kanciarzem” (podobnie jak niepodpisywanie ich imieniem i nazwiskiem autora). Nie widzę nawet jednego powodu by np. cena była “know-how” firmy… jeżeli ktoś tak uważa to … współczuję. Prawdziwe know-how spokojnie chroni prawo autorskie czy patentowe, tajemnica firmy – a np. szczegóły organizacyjne firmy (tajemnica), to raczej nie jest przedmiot oferty ani zapytania.
Jeżeli jednak okaże (analiza) się, że zakup programu ma pomóc, to należy opisać wymagania jakie taki program musi spełnić (wymagania wobec produktu). Te wymagania są podstawą do wyboru gotowego, dostępnego na rynku oprogramowania, lub decyzji o napisaniu dedykowanego, jeżeli poszukiwania nie dadzą pozytywnego rezultatu (ale etap szukania gotowego powinien dla zasady mieć miejsce). Dedykowane rozwiązanie wymaga jego zaprojektowania, to można (zalecane) zrobić przed wyborem wykonawcy lub zlecić wybranemu wcześniej wykonawcy. Wariant drugi naraża nas jednak na utratę panowania nad projektem bo wykonawca będzie forsował metody budujące mu marże a potem sam sobie świadczy nadzór autorski. Wbrew pozorom, angażowanie audytora projektu, który nie jest autorem dokumentacji wymagań nie wnosi nic, a komplikuje cały proces: taki audytor może jedynie ocenić zgodność działań projektowych z dokumentacją wytworzoną przez (audytowanego) wykonawcę, a w przypadku sporu i tak tu “władzę” ma autor projektu a nie audytor.
I teraz: ogłoszenie przetargu na całość na początku tej drogi jest jak widać idiotyzmem bo nie mamy żadnej wiedzy by ocenić wynik pracy a dostawca żadnej by cokolwiek sensownie wyceniać. Pominięcie jakiegokolwiek z tych w/w opisanych etapów to podnoszenie ryzyka projektu, co mam na dzieję widać. Każde wymaganie może być zero jedynkowe na każdym z tych etapów, wystarczy chcieć i umieć. Owszem, można je dzielić na biznesowe itp… ale to tylko sztuczne podziały, po prostu podczas realizacji mamy już tylko etap i jego wymagania. (Nieudane wdrożenie systemu biznesowego – czyli uczmy się na błędach innych | LinkedIn).
I tylko tu pojawia się pytanie jak w filmie MIŚ: a może to faktycznie ma być drogie i nieprzydatne a ja zupełnie bez sensu jestem tym zdziwiony?
Wymagania interesariuszy. Moja definicja interesariusza (jedna z wielu): osoba (podmiot) zainteresowana zaistnieniem produktu, na którą pojawienie się produktu ma wpływ. Nie raz jestem pytany czy interesariusz ma prawo zgłaszania wymagań. Jeżeli ma coś do powiedzenia podczas odbioru produktu to znaczy, że ma wymagania. One mogą być jednak niejawne czyli taki interesariusz nie zgłasza wymagań ale ma wpływ na odbiór produktu, należy go koniecznie zidentyfikować. Jeżeli zaś ktoś nie ma nic do gadania przy odbiorze produktu nie jest interesariuszem (ang. stakeholder, kluczem jest tu ‘holder’ czyli dysponent mający coś do powiedzenia, mający wpływ). Tak wiec interesariusz to ktoś kto, na swoim poziomie ogólności, także musi umieć określić, kiedy uzna, że produkt spełnia jego wymagania. Jak nie potrafi, ktoś musi mu pomóc…analityk :)).
I tu rola analityka. Interesariusz spisuje co mu przyjdzie do głowy swoim językiem, analityk upewnia się, że zrozumiał, doprowadza je do postaci testowalnej i klasyfikuje “wymagania” jako “źródło: konkretny interesariusz” (bo każde wymaganie musi mieć właściciela). Proszę zwrócić uwagę, że interesariuszem jest także użytkownik jeżeli tylko ma coś go powiedzenia w projekcie :).
Obecne ustawy idą w kierunku ustalania metody projektowania systemów teleinformatycznych, opisywania ich szczegółów, metod powstawania. Po co na poziomie ustawy definiować np. pojęcie minimalnych wymagań skoro nie zdefiniowano tego minimum? To już elementy metodyki specyfikowana i tworzenia oprogramowania. Znacznie lepiej by było, gdyby powstał dokument będący np. metodyką dla projektów finansowanych ze środków publicznych. Po co tworzyć ustawowy proces tworzenia systemów teleinformatycznych?
Wydaje mi się, że stwierdzenie czy jakikolwiek dokument spełnia ustawowe “minimalne wymagania dla systemu teleinformatycznego” jest niemożliwe bo jak? Jakim testem? Co miało by być wzorcem dla audytu?
Ma jednak sens moim zdaniem, by wymagania na systemy były dokumentowane w postaci testów akceptacyjnych. Te są wymierne i “zerojedynkowe”. Nie udawałoby się prawnikom dostawców oprogramowania wykazywać zgodności dostarczonego oprogramowania z wymaganiami w postaci OPZ (Opis Przedmiotu Zamówienia) w brzmieniu np. “system ma być wygodny w użyciu” bo każdy go jakoś tam jest wygodny. Należało by w drodze takich testów stwierdzić, czy oprogramowanie daje pożądane efekty. Tu nie będzie pola do popisu dla interpretacji prawnych, często niejednoznacznych zapisów w OPZ-tach.
I na koniec: ustawodawca w moich oczach wykazuje, że nie ma kompetencji by tworzyć prawo. Zamiast tworzyć reguły, zaczyna opisywać konkretne metody ich realizacji a to zły kierunek. Po drugie te zbyt szczegółowe regulacje w ustawach wyglądają często na efekty złego lobbingu dostawców technologii. Może warto, by przy rządzie powstał jakiś THINK TANK ukierunkowany na systemowe, całościowe podejście do IT w administracji publicznej. Myślę, że Analiza Systemowa i [[Architektura Korporacyjna]], jako całościowe podejście, a nie lokalne w poszczególnych urzędach, jest na to sposobem. Niestety chyba nie mamy w rządzie kompetentnych ludzi…
