Ronald G. Ross 

Ronald G. Ross jest auto­rem lub współ­au­to­rem wie­lu opra­co­wań na temat mode­li poję­cio­wych i zarzą­dza­nia wie­dzą . Jest tak­że współ­za­ło­ży­cie­lem Business Rule Solution LLC, oraz współ­twór­cą spe­cy­fi­ka­cji i nota­cji SBVR .

Książka

Najnowsze z powyż­szych opra­co­wań to rodzaj pod­su­mo­wa­nia pew­nej czę­ści dorob­ku autora.

Modele poję­cio­we są czę­sto mylo­ne z pro­jek­to­wa­niem rela­cyj­ne­go mode­lu danych, a bywa gorzej, gdy są utoż­sa­mia­ne z ​„mode­lem dzie­dzi­ny sys­te­mu” w pro­jek­tach doty­czą­cych two­rze­nia apli­ka­cji okre­śla­nych jako„obiektowe”.

Książka trak­tu­je o mode­lach poję­cio­wych, i autor defi­niu­je je jako: 

model poję­cio­wy: upo­rząd­ko­wa­ny zbiór pojęć i związ­ków mię­dzy nimi

Podstawowym związ­kiem mię­dzy poję­cia­mi (nazwa­mi) jest fakt (pre­dy­kat: zwią­zek zda­nio­twór­czy) łączą­cy poję­cia w popraw­ne i praw­dzi­we zdania. 

Przykład: poję­cia «pies» oraz «listo­nosz» to nazwy słow­ni­ko­we. Połączone fak­tem (pre­dy­ka­tem) two­rzą zda­nie, np.: „ «Pies» szcze­ka na «listo­no­sza» ” (z uwzględ­nie­niem pol­skiej flek­sji, «szcze­ka (na)» to fakt – pre­dy­kat). Jest to zda­nie popraw­ne a tak­że zda­nie praw­dzi­we: jest praw­dą, że ​„pies szcze­ka na listo­no­sza” (to rela­cja), albo: jest moż­li­we, że ​„pies szcze­ka na listo­no­sza” (jest praw­dą to, że to może się to wyda­rzyć). Ważna rzecz: poję­cia to nie sło­wa, to to co opi­su­ją defi­ni­cje tych pojęć (patrz: trój­kąt semio­tycz­ny i semio­ty­ka).

Budowanie takich zdań to kon­tro­la (testo­wa­nie) popraw­no­ści mode­lu poję­cio­we­go, test spój­no­ści, kom­plet­no­ści i nie­sprzecz­no­ści mode­lu poję­cio­we­go. Poprawny model poję­cio­wy (name­spa­ce) to pod­sta­wo­wy waru­nek np. póź­niej­szej spój­no­ści całe­go sys­te­mu zarzą­dza­nia infor­ma­cją (tak­że dany­mi), doku­men­ta­mi (gro­ma­dzą dane), meta­da­ny­mi (opi­su­ją dane). 

Podtytuł książ­ki to: About Vocabulary & Concept Models (O słow­nic­twie i mode­lach poję­cio­wych). Warto wie­dzieć, że zna­ko­mi­ta więk­szość nie­uda­nych pro­jek­tów i wdro­żeń opro­gra­mo­wa­nia to sku­tek błę­dów w mode­lach poję­cio­wych (nazew­nic­two).

Nazewnictwo to nie tyl­ko nazwy doku­men­tów, tabel i pól (ety­kiet danych), to tak­że same dane czy­li nazwy sta­no­wią­ce war­to­ści pól for­mu­la­rzy: nazwy miast, nazwi­ska, nazwy przed­mio­tów, pro­duk­tów, itp. Dawno temu już skoń­czy­ły się cza­sy, gdy ​„kom­pu­te­ry tyl­ko liczy­ły” (to wte­dy powsta­ła idea rela­cyj­ne­go mode­lu danych). Obecnie kom­pu­te­ry prze­twa­rza­ją dane nie będą­ce licz­ba­mi, dane niestrukturalne. 

Autor pisze: akt two­rze­nia danych (zapi­sy­wa­nie infor­ma­cji) to akt komu­ni­ka­cji: to prze­kaz (wia­do­mość) dla przy­szłych czy­tel­ni­ków, odbior­ców tych danych. Dlatego komu­ni­kat (treść), musi (powi­nen) być zro­zu­mia­ły i jed­no­znacz­ny. Jedynym spo­so­bem zagwa­ran­to­wa­nia tego jest popraw­ność uży­te­go zaso­bu pojęć (słow­nic­twa). To wła­śnie jest miej­sce na ana­li­zy i pro­jek­to­wa­nie: naj­pierw mode­li poję­cio­wych a potem mode­li i struk­tur danych. 

Pewną wadą moim zda­niem jest wpro­wa­dze­nie przez auto­ra nowej sym­bo­li­ki dla gene­ra­li­za­cji (budo­wa­nie tak­so­no­mii) w posta­ci ​„pogru­bio­nej linii”. Jednak każ­dy kto zna UML i pozna SBVR, moim zda­niem, bez pro­ble­mu sobie z tym pora­dzi (Visual Paradigm tak wła­śnie zro­bił: gene­ra­li­za­cje na mode­lach fak­tów obra­zo­wa­ne są jako strzał­ki z zamknię­tym gro­tem, zna­ne z UML, podej­ście to opi­su­je Dodatek C do spe­cy­fi­ka­cji SBVR). 

Modele pojęciowe

Modele poję­cio­we są bar­dzo czę­sto mylo­ne z mode­lem pro­ce­sów. Jest to kon­se­kwen­cja sto­so­wa­nia związ­ków skie­ro­wa­nych (aso­cja­cje skie­ro­wa­ne w UML, mode­le poję­cio­we są wyra­ża­ne jako kon­tek­sto­we dia­gra­my klas). Zdanie ​„pies szcze­ka na listo­no­sza” to nie pro­cess (biz­ne­so­wy), to zda­nie spraw­dza­ją­ce popraw­ność uży­tych nazw (pies, listo­nosz) i rozu­mie­nia tych pojęć (komu­ni­kat) oraz praw­dzi­wość zda­nia jako takie­go. Przykład: 

Powyższy dia­gram zawie­ra dwa poję­cia słow­ni­ko­we: pies, listo­nosz (for­mal­nie powin­ny być tak­że w słow­ni­ku i mieć swo­je jed­no­znacz­ne defi­ni­cje). Górna część dia­gra­mu to gra­ficz­na for­ma, omó­wio­ne­go wyżej, zda­nia ​„pies szcze­ka na listo­no­sza”. Typowe zda­nia to co naj­mniej dwie nazwy połą­czo­ne pre­dy­ka­tem (fak­tem: szcze­ka­nie to fakt). Dolna część dia­gra­mu to zda­nie zbu­do­wa­ne z jed­nej nazwy i pre­dy­ka­tu: ​„Pies szcze­ka”. To tak­że jest popraw­ne zda­nie. Metoda i sys­tem nota­cyj­ny, two­rze­nia mode­li poję­cio­wych (opar­ta na logi­ce pre­dy­ka­tów) zosta­ła opi­sa­na i opu­bli­ko­wa­na jako stan­dard SBVR (patrz tak­że OWL: Web Ontology Language) .

Autor w książ­ce dokład­nie opi­su­je róż­ni­cę mię­dzy mode­lem poję­cio­wym a mode­lem danych: model poję­cio­wy i model danych do róż­ne modele!

Autor poka­zu­je tak­że zasto­so­wa­nie dia­gra­mów fak­tów do mode­lo­wa­nia ontologii.

Na zakończenie

Słownik jest bar­dzo waż­ny bo sta­no­wi fun­da­ment logi­ki biz­ne­so­wej wyra­żo­nej w posta­ci reguł biz­ne­so­wych (busi­ness rules, patrz arty­kuł z 2015 roku: Reguły biz­ne­so­we, decy­zje i poję­cia). Autor dokład­nie opi­su­je meto­dy two­rze­nia słow­ni­ków i dia­gra­mów fak­tów, w dodat­kach jest omó­wio­ny przy­kład kom­plet­ne­go mode­lu wraz ze słow­ni­kiem. Tu, jako uzu­peł­nie­nie, pole­cam książ­kę prof. Hołówki o logi­ce i two­rze­niu defi­ni­cji pojęć .

Gorąco zachę­cam do lek­tu­ry tej książ­ki, moim zda­niem jest to typo­wa pozy­cja ​„must have” dla każ­de­go ana­li­ty­ka i pro­jek­tan­ta sys­te­mów infor­ma­cyj­nych. Więcej na ten temat napi­sa­łem w 2016 roku w arty­ku­le: Model poję­cio­wy, model danych, model dzie­dzi­ny sys­te­mu.

Literatura